Cruijff is een uitvinder
Eén van de mooiste stukjes proza ooit over Johan Cruijff geschreven, kwam in het najaar van '71 van
de hand van Godfried Bomans, kort voor diens plotseling overlijden. Op een plaats als deze mogen op
Z 'n minst de inleiding en het slot niet ontbreken van dat ELSEVIERS Magazine-interview:
Nu kan men een volstrekt nieuwe creatie niet anticipe
ren en het is aardig de totale verbijstering te zien waar
mee de tegenstander zich zowel tot ooggetuige als slacht
offer ziet teruggebracht. Ik vroeg hem of hij hierbij ook
wel nadacht. Hij zei „Nee, want dan ben je te laat." Dat
is natuurlijk niet helemaal waar. Vóór hij de beweging
maakt, moet hij daarvan een conceptie hebben; maar
tussen plan en uitvoering verloopt bij Cruijff zo weinig
tijd dat zij simultaan schijnen te verlopen. Ik zei hem dit
en hierop antwoordde hij: „Daar heb ik geen weet van."
Waarna Godfried Bomans dan met zijn eigenlijk inter
view over vele pagina's begint. Om dan concluderend te be
sluiten.
Wij praten veel over de toenemende eenzaamheid van
de mens en hoe overdreven het ook klinken mag, figuren
als Cruijffie heffen dit isolement wel niet op, maar sme
den toch een paar uur lang een warme saamhorigheid
die, dacht ik, sociaal gezien een belangrijke functie ver
vult. Het willen wat de anderen ook willen, is een gevoel
dat onze beschaving eeuwenlang gekend heeft; dit ge
voel van verbondenheid is nu teruggebracht tot een we
kelijks zondagmiddageilandje, een kleine oase van ge
meenschappelijkheid in een woestijn waar ieder verder
zijn eigen weg maar zoeken moet. Dit geeft een groot ge
voel van geborgenheid en ik geloof dat wij hier aan de
wortel zijn van het geheim waarom zulke mensen zo ma
teloos geliefd zijn.
Johan Cruijff doet in zoverre aan een engel denken
dat ook een engel niet aan de zwaartekracht onderhevig
is. Ik heb hem vaak zien spelen en mij dan telkens ver
wonderd dat hij na afloop gewoon met de anderen mee
het veld afliep en niet opsteeg en over de tribunes heen
aan de einder verdween. Vermoedelijk houdt hij zich in.
Er is een grens aan populariteit en die wil hij niet over
schrijden. Ook in zijn gezicht zit iets engelachtigs. Het is
voornamelijk uit verbazing samengesteld, maar dan het
soort verbijstering van iemand die uit een wolk op aarde
gevallen is en zich dan verder zo goed mogelijk behelpt
tussen de logge wezens die hij daar aantreft.
Het is eigenlijk vreemd dat zo iemand dan gaat voet
ballen. want dat is een weinig sierlijke sport. Hoe graag
ik er ook naar kijk, het blijft een tijdverdrijf voor polder
werkers en wij hebben het daarin dan ook ver gebracht.
De bekoring van Cruijff zit nu hierin dat men plotse
ling in een elftal krombenige kluitenjongens een ballet
danser ziet verschijnen, die tussen al die hollende en
trappende lijven gewichtloos voortzweeft en iets met de
bal doet dat niemand meer volgen kan en gewoonlijk in
het doel eindigt. Wat mij daarbij opvalt, is zijn onbe
grensd vermogen tot improvisatie. Elke andere voetbal
ler beschikt over een aantal trucs dat, hoe bewonderens
waardig ook, toch beperkt is en tot zijn „repertoire" ge
rekend moet worden. Geheel anders verloopt het met Jo
han Cruijff. Die hoeft maar één beweging te maken en
kan zich ook de luxe veroorloven die te voltooien omdat
die volstrekt nieuw is. Cruijff heeft dus geen repertoire.
Hij is een uitvinder.
Johan Cruijff
soleert voorbij Jan Poortvliet van PS V
