Het officieuze kampioenschap van Amsterdam
Het Gouden Kruis
In de rubriek Museumstukken worden voorwerpen en/of foto's besproken die
in het Ajax Museum zijn te bezichtigen. In deze aflevering gaat het over een
heel bijzonder kleinood, dat een lange tocht langs vele Amsterdamse voet
balvelden maakte, maar uiteindelijk voorgoed in het bezit van Ajax kwam.
tekst Carel Berenschot
Volgende maand is het hon
derd jaar geleden dat Ajax
haar eerste echt grote prijs in
de wacht sleepte: het Gouden
Kruis. Het Gouden Kruis
was de hoofdprijs in een toernooi tus
sen uitsluitend Amsterdamse voetbal
clubs. In Evert Vermeers jubileumboek
100 Jaar Ajax staat te lezen dat de serie
Gouden Kruis wedstrijden in 1900 was
ingesteld op voorspraak van NVB-
secretaris J. Hekkenberg, om promotie
te maken voor het Amsterdamse voet
bal. Wellicht is enige nadere uitleg hier
op zijn plaats want lange tijd was het
voetbal in Nederland wat ingewikkeld
georganiseerd.
Rond 1880 bracht de Haarlemse school
jongen Pim Muiier de voetbalsport naar
Nederland. Na de oprichting van 'zijn'
HFC (Haarlemsche Football Club) wer
den er her en der in het land soortge
lijke verenigingen opgericht en zo ook
in Amsterdam, waar in verschillende
buurten kleine clubjes verrezen. Meestal
telden die 'clubs' maar een man of twin
tig, die onderling wedstrijdjes speelden
(ver-schoppen, hoog-schoppen, hard
lopen) en die soms ook tegen andere
buurtclubs uitkwamen.
Naar goed Hollands gebruik werden
er al snel plaatselijke bonden opgericht
die de activiteiten van de aangesloten
verenigingen coördineerden en onder
linge competities uitgeschreven. Wie
onderzoek doet naar de oorsprong van
die plaatselijke en regionale bondjes
komt werkelijk waslijsten tegen (zie
www.nationaalarchief.nl/knvb, waar
het archief van de KNVB kan worden
geraadpleegd). In Amsterdam begon
de Amsterdamsche Voetbalbond (AVB)
haar activiteiten al in 1898. Zes jaar
later kwam er ook een Amsterdamsche
Volks-Voetbalbond en in 1911 werd
er zelfs een Amsterdamsche Kantoor-
Voetbalbond opgericht.
Temidden van die wirwar van vereni
gingen en bonden was in Amsterdam op
17 oktober 1894 ook de Amsterdamse
afdeling van de Nederlandsche
Voetbalbond (NVB) opgericht. Die
NVB, de voorloper van de KNVB, ope
reerde in de begintijd volstrekt naast de
plaatselijke bonden. Zo kan men in het
honderdjarig jubileumboek van AFC
lezen dat AFC drie jaar na haar oprich
ting lid werd van de AVB en pas zes jaar
later een brief stuurde aan de NVB met
het verzoek voortaan ook in de lande
lijke bond te mogen uitkomen. En Ajax,
bijvoorbeeld, kwam in 1902 zowel in
de eerste klasse van de AVB uit als in
de derde klasse van de NVB. Behalve
de NVB bestonden er trouwens ook een
rooms-katholieke federatie (RKF) en een
protestants-christelijke bond (CNVB).
Bovendien werden er bonden met een
sociaal fundament opgericht, zoals bij
voorbeeld de Nederlandsche Arbeiders-
Sportbond (NASB) en de Nederlandse
Voetbalfederatie (kantoorpersoneel).
Verschil was dat de NVB, en later de
KNVB, als enige door de FIFA werd
erkend als de leidende voetbalbond.
Geen echt goud
Terug naar het toernooi om het Gouden
Kruis, dat al snel de status kreeg van
een officieus kampioenschap van
Amsterdam. De acht sterkste clubs kwa
men - altijd op neutraal terrein - tegen
elkaar uit in een afvalrace. De eerste
keer dat Ajax werd uitgenodigd om mee
te doen was in 1902 en men werd pas
in de finale uitgeschakeld door RAP. In
de volgende editie bereikte men weer de
finale, maar ditmaal was Volharding te
sterk. In 1905 kwam Ajax niet verder
dan de eerste ronde, maar in 1906 was
het eindelijk raak: op het terrein van
RAP versloeg Ajax de grote rivaal van
die tijd, AFC, met 4-3.
Het was de eerste echte prijs die Ajax
won. Eerder had men wel eens een
medaille gekregen voor het behalen
van het beste doelgemiddelde, maar het
Gouden Kruis was the real thing. Al
moet er meteen worden bij verteld dat
42 Ajax Magazine
