Gluiperige Italianen
Mooi, maar ook taai
len. Maar ook die verdraagzaamheid en
het wederzijdse respect blijken toch
vooral tot uiting te komen in strijdlust:
hoe harder de strijd, des te betere
vrienden na afloop.
In het in 2001 verschenen Het land
van Oranje (Brilliant Orange) poogt
David Winner de uitzonderlijke schoon
heid van het Nederlandse voetbal te
duiden. In zijn hoogstpersoonlijke
esthetica van het op Ajax-leest geschoei
de totaalvoetbal vergelijkt hij het
gebruik van de ruimte op het voetbal
veld met onze uitgestrekte polders en
met de doeken van Mondriaan.
Daartoe laat hij spelers uit het Grote
Ajax aan het woord als Barry Hulshoff
en Johnny Rep, maar heeft hij het ook
over de schilder Saenredam, vaderland
se architecten, kunstenaars, rabbijnen,
koeien en kanalen. En toont hij en
passant aan dat A jax-aan voerder
Cruijff tegen een systeem was, maar
paradoxaal genoeg wel een eigen
systeem introduceerde: de collectiviteit
van het elftal, gecombineerd met
creatief individualisme. Waarbij de
hiërarchie op het veld geleid moest
worden door de belangrijkste creatieve
speler, zoals Cruijff er zelf een was bij
het Ajax van begin jaren zeventig en
Marco van Basten dat in 1988 werd.
In Zwaar leer gaat Winner - momenteel
woonachtig in Rome - op de Italiaanse
toer. In een uitgebreid hoofdstuk zet
Winner de aanvallende bedoelingen van
Engelse voetballers af tegen de
verdedigende speelwijze van Italianen
en vergelijkt hij beide culturen.
De Engelsen beschouwen wedstrijden
tegen Italië als morele conflicten, waar
bij het Engelse fatsoen zich gesteld ziet
tegenover 'Italiaanse elegantie, hysterie
en sluwheid'. Met betrekking tot het
voetbal, maar ook tot de politiek van
Berlusconi, noemt Winner de Italiaanse
combinatie van creativiteit en geweld
dadigheid het 'mooie hoer'-verschijnsel:
als het succesvol is en anderen ervan
meeprofiteren, is het toegestaan en
verdient het steun.
In het voetbal betekent dit dat de tegen
aanval de basisgedachte is van het
Italiaanse spel, vanuit het idee dat de
sterkere tegenstander bestreden moet
worden door zijn plan te dwarsbomen
en zijn concentratie te verstoren. Koel
en berekenend. Er hoeft geen energie
verspild te worden aan het maken van
een goede indruk. Italianen komen een
klus klaren en voeren die dan uit. Zoals
Maldini's ploeg op Wembley in 1997:
één kans in de wedstrijd, ze benutten
die, en het blijft 0-1.
'De Italianen winnen door de bal niet te
hebben Hun idee is dat de bal niet
hebben betekent dat ze hem op elk
moment kunnen afpakken Het is
een soort virtualiteit: door de bal niet te
hebben, heb je hem toch,' aldus de
Nederlandse filmmaker Jos de Putter.
En dat terwijl de Engelsen juist per
definitie de bal zoveel mogelijk in bezit
willen hebben, zichzelf elke keer
opnieuw ten onrechte de sterkste achten
en dus voortdurend teleurgesteld raken.
Zo'n deceptie op voetbalgebied is alleen
maar verteerbaar omdat de Britten
zelfkastijding tot een centrale eigen
schap hebben gemaakt. Traditiegetrouw
geeft de Engelse voetbalpers het team er
ongenadig van langs - 'abominabele
spelers met een sufferd van een coach' -
en laat men niet na nog maar eens te
memoreren dat de winst van de wereld
beker in 1966 een fatale overwinning
was, omdat die het blinde vertrouwen
in hun domme, op kracht gebaseerde
speltype bestendigd heeft. Sterker nog,
ze hebben in 1966 eigenlijk niet eens
gewonnen. 'Ze kregen de cup op een
presenteerblaadje aangereikt door een
stomme grensrechter en het feit dat ze
gastland waren.'
Dat zeggen de Britten zelf dus. Maar
pas op: 'Het is net als met grappen over
je familie. Jij mag ze niet maken, maar
ik als familielid mag zeggen wat ik wil.'
David Winners Zwaar leer is een
bevestiging van alle vooroordelen tegen
het Engelse voetbal en de Britten die het
spelen. Engelsen denken dat zij het
beste voetbal spelen omdat ze het ooit
hebben uitgevonden. Ze hebben zich in
de loop der tijden verzet tegen ballen
van een prettig gewicht, tegen soepele
kicksen en tegen kunstgras. Voetbal is
wat hun betreft nog steeds een sport
voor échte kerels, met zware ballen op
zompige velden. Hoezo modernisering?
'Laten de anderen hun voetbalspelletje
maar moderniseren, wij zullen ze daar
graag een handje bij helpen.'
In de inleiding van zijn boek zegt
Van echte kerels op
Engelse velden
David Winner
Zwaar leer. Van echte kerels
op Engelse velden
L.J. Veen
ISBN 90-204-0762-7
280 pagina's, €19,90
Winner: 'Ik ontdekte dat sommige din
gen die ik haatte aan Engeland en zijn
voetbal - die sfeer, dat moddergeknok
met de blik naar het verleden - eigenlijk
de zaken waren waar ik me het diepst
mee verbonden voelde.' Om eerlijk te
zijn maakt Winner die veelbelovende
aankondiging van een persoonlijke
zoektocht niet waar, want in het boek
laat hij zichzelf volledig buiten schot.
Hij heeft de kwetsbare ziel van het
Engelse voetbal blootgelegd, maar
houdt voor de lezer zijn persoonlijke
drijfveren verborgen. Waarom is hij
ooit vervreemd geraakt van het Engelse
spel, hoe kon het gebeuren dat hij
'vreemd heeft kunnen gaan' met Ajax,
Cruijff en zijn totaalvoetbal en waarom
heeft de Zwaar leer-zoektocht hem weer
'thuis' gebracht in het Engelse voetbal?
Vragen waarop we geen antwoord
hebben gekregen.
We missen in het boek een hoofdper
soon met wie we kunnen meeleven en
dat maakt Winners verhaal behoorlijk
onpersoonlijk, en dus ook soms taai.
Letterlijk: zwaar leer, ook al omdat er
maar weinig echte voetbalverhalen in
verteld worden.Who gives a shit about
my personal feelingszei Winner tegen
ons tijdens de presentatie van het boek
in de Engelse Residentie in Den Haag.
Tsja, wij dus. Zwaar leer is een gedegen
en erudiet boek, maar het is minder
sprankelend dan Winners eerdere
Brilliant Orange. En het is niet erg
flatteus voor de Engelsen. Maar Winner
behoort tot de familie, dus hij mag
het zeggen.
Illustraties uit besproken boek.
mei 2005 69
