Rafael Ferdinand van der Vaart, fenomeen
Het beste Nederlands elftal aller tijden
Boeken
Dit is een boek over Van der Vaart, Rafael
Ferdinand, fenomeen, althans over allerlei
aspecten van het voetbal, getoetst aan het
fenomeen Rafael van der Vaart zoals dat
vanaf het voetbalveld en vanuit de publiciteit
tot ons is gekomen. Waarom juist Van der
Vaart? Dat is een samenloop van omstandig
heden. Als de auteur Mark van den Heuvel
eerder had geleefd was het Cruijff geworden.
Als hij in Engeland was geboren, had het
fenomeen Beckham model gestaan, als hij
Fransman was geweest had Zidane een hele
mooie kans gemaakt. En als hij Duitser was
geweest had hij dit boek waarschijnlijk niet
geschreven.*
Van den Heuvel eert met dit boek twee men
sen, of misschien wel drie. De eerste heet
Rafael van der Vaart, de tweede Nico Scheep
maker en de eventuele derde Johan Cruijff.
Scheepmaker publiceerde in 1972 zijn boek
Cruijff, Hendrik Johannes, fenomeen. Dit
boek over Van der Vaart is per saldo mis
schien vooral een ode aan de nestor van de
Nederlandse sportliteratuur, die op 5 april
1990 overleed. Het heeft dezelfde opzet en
indeling, tot en met een denkbeeldig inter
view dat in een verre toekomst plaatsvindt.
Waar bij Scheepmaker Cruijff in 1997 in niet
meer dan een kwartier per monorail van Vin-
Chris Willemsen (1953) heeft inmiddels een
imposant oeuvre opgebouwd. Naast zijn werk
in de reclamewereld heeft hij tijd weten te
vinden voor nu acht bundels, met proza, poe-
zie en anderszins beleden voetballiefde. Wil
lemsen is een onverbeterlijke romanticus, die
er vooral genoegen in schept de droefenis in
schoonheid te omschrijven.
In De moord op
Maradona,
Dood op de
schoen en De
moeder aller
nederlagen leeft
hij zich uit op het
verlies in de
meest uiteenlo
pende verschij
ningsvormen. In
de bundel Het
beste Nederlands
elftal aller tijden is
Willemsen tegen
zijn natuur in wat
opgewekter en
meer degene die als
samensteller een podium biedt aan min of
meer bekende Nederlanders die hun kijk op
de ideale samenstelling van het Oranje aller
tijden wereldkundig maken. Het idee is even
simpel als briljant. Sinds de laatste telling van
het Centraal Bureau voor de Statistiek in
2003 heeft ons land thans meer dan 16,2 mil
joen bondscoaches. En zeker
als er een eindronde van
een internationaal toernooi
nadert, schijnt de bemoei
zucht van derden steeds
overheersender te worden.
Borrelpraat was het altijd,
maar tegenwoordig is die
borrelpraat geïnstitutio
naliseerd in diverse talk
shows op tv. En nu dus
ook in dit boek. Voor alle
duidelijkheid, het gaat
hier niet om de ideale
opstelling voor het EK in
Portugal van deze
zomer. Terecht. Iedere
onbenul kan vaststellen
dat het een blunder is
Nigel de Jong en Maarten Stekelenburg niet
te selecteren. Dat is een alinea, geen boek.
Het leuke aan Het beste Nederlands elftal
aller tijden is dat het helden van alle genera
ties samen het veld op kan sturen. Zo kan
Wilkes samenspelen met Cruijff, Lenstra met
Keizer en Gullit met Rijvers.
De inzendingen zijn vooral afkomstig uit het
journaille. Het aplomb is navenant. Over het
algemeen is men dodelijk serieus met Willem-
sens verzoek omgesprongen, hoewel er hier
en daar ook wel enige frivoliteiten te bewon
deren zijn. Welgeteld één vrouw heeft een
poging aangedurfd, maar dat was dan ook wel
gelijk Coot van Doesburg. Over frivool
gesproken, haar opstelling wint het wat dat
betreft van alle anderen. Jammer genoeg is
het niet op ruimere schaal gelukt voetballers
en trainers van de tegenwoordige tijd over te
halen een inzending te doen. Kennelijk heer
ste hier en daar toch de angst verkeerde keu
zes te maken, of althans keuzes die door de
afvallers als zodanig zouden kunnen worden
opgevat. Bij sommige opstellingen in het boek
wordt vooraf excuus gemaakt aan allen die
buiten de boot vielen. Dat onderscheidt de
wannabe-bondscoach van de echte. Van Ernst
Happel is bekend dat hij alleen zijn excuses
aan de barman maakte, als hij uiteindelijk
toch maar naar bed ging.
Opvallend is dat in naar schatting 60 procent
van de opstellingen Jan van Beveren op doel
staat. Als argument wordt meestal naar voren
gebracht dat Van Beveren gewoon de beste
keeper is die we ooit hebben gehad, maar
ook de kwalijke manier waarop hij door de
Amsterdamse kliek op een zijspoor werd
gerangeerd voor het WK '74 behoeft klaarblij
kelijk een rectificatie. Alsof we door deze
rehabilitatie alsnog de moeder aller nederla
gen in winst zouden kunnen ombuigen.
Het beste Nederlands elftal aller tijden
bestaat niet, maar dit boek gelukkig wel.
Gebruik het als naslagwerk, als bron van
ergernis over zoveel onwetendheid of als
inspiratiebron voor uw eigen favoriete
nationale elftal.
RB
Mark van den Heuvel:
Rafael Ferdinand van der Vaart
fenomeen.
Tirion en Sportweek/Sanoma,
160 pagina's, €14,95
Wel jammer is de keuze of de slordigheid de
Sportweek-artikelen niet overal te ontdoen
van tijdsbepalingen. Het stoort om bijvoor
beeld in hoofdstuk 3 te lezen dat de geboorte
van Van der Vaart als profvoetballer vorig sei
zoen plaatsvond onder interimtrainer Hans
Westerhof. Dat kan een lezer van dit in 2004
verschenen boek maar nodeloos verwarren.
Maar als de analogie met Scheepmakers klas
sieker wordt volgehouden, komt er gelukkig
nog voldoende gelegenheid deze kleine
onvolkomenheden te verbeteren. Uitgevers
van Scheepmakers boek voegden in latere
drukken nieuwe, actuele delen toe, waarin
bijvoorbeeld ook de trainer Cruijff door de
auteur werd getekend.
Het fenomeen Scheepmaker is net zo onna
volgbaar als Cruijff, maar Van den Heuvel en
Van der Vaart komen beiden een heel eind.
Raymond Bouwman
Vrij naar het voorwoord in Cruijff, Hendrik Johan
nes, fenomeen door Nico Scheepmaker, bij de eerste
en tweede druk (1972 en 1973).
keveen op het Leids-
eplein eindigt, kost
het Van der Vaart in
2026 vanaf woon
plaats Beverwijk een
luttele vier minuten
om dezelfde bestem
ming per airscooter te
bereiken.
Het onderwerp van dit
boek is eigenlijk natuur
lijk nog veel te jong om
de onsterfelijkheid van
een biograaf aangereikt
te krijgen. Van den Heu
vel is zich hiervan
bewust.
'Cruijff was immers "al" 25 jaar toen Scheep
maker het standaardwerk met de encyclope
dische titel componeerde. Maar ooit zal de
wereld wel degelijk klaar zijn voor een boek
met de titel: "Van der Vaart, Rafael Ferdi
nand, fenomeen".'
Veel hoofdstukken bestaan uit eerder in
Sportweek verschenen artikelen. Van den
Heuvel (42) heeft er goed aan gedaan deze
verhalen, samen met nieuw werk, te bunde
len. Niet alleen omdat hij nu eindelijk ook
eens een eerste boek moest scoren, maar
omdat hij behalve een
goede sportjournalist ook
een fijne schrijver is. Wer
kelijk alles wat men moet
weten over het fenomeen
Van der Vaart staat te
lezen in dit boek. En meer.
Van het woonwagenkamp
waarin Rafael Ferdinand
werd geboren tot de
ruzie met Ronald Koe
man eerder dit jaar. En
natuurlijk kon a la
Scheepmaker een gene
alogie van de persoon
in kwestie niet ontbre
ken, hetgeen ons van
het Friese Noordwolde tot het Spaanse Chicl-
ana de la Frontera voert. En zelfs een gene
alogie van de vrouwspersoon naast de per
soon in kwestie wordt uit de doeken gedaan.
Daar zit behalve Nederlands ook Belgisch,
Indonesisch en Duits bloed in (vandaar
'Meis'). 'Dan wordt dat een ramp met die kin
deren,' zegt Rafael op pagina 132. Dat weten
we dan ook weer, dat deze twee fenomenen
hun genen gaan mengen. Om de onmisbaar
heid van dit boek voor allerlei liefhebbers nog
maar eens te benadrukken.
Chris Willemsen: Het beste Nederlands elftal aller tijden.
Uitgeverij L.J. Veen, 144 pagina's, €10.00
JUNI 2004 95
