r
De keuzes van
Jaap van Zweden
•W9
faveure van een trainersloopbaan. Hoewel veel
musici met afschuw kennis zullen nemen van
deze vergelijking, ziet de tijdens het gesprek
ontspannen ogende Van Zweden het zelf wel
zo. Van Zweden: 'Ik vind het aardig om die
parallel te trekken. Ik heb zestien jaar als aan
voerder in het Concertgebouworkest gezeten en
daarna heb ik de stap gemaakt naar het dirige
ren. Die overgang is een enorme, bevrijdende
en grootse stap geweest. Ik mis het spelen
helemaal niet. Het is een machtig gevoel om
een heel orkest, 120 mensen, één richting op te
krijgen en een interpretatie te laten uitkomen
die jij als dirigent in je studeerkamer voor ogen
hebt. Er zijn feitelijk niet veel verschillen tussen
het coachen van een orkest en het coachen van
een voetbalteam. Een orkest is groter en ik heb
het voordeel ten opzichte van een voetbalcoach
dat ik zelf nadrukkelijker aanwezig ben bij het
dirigeren. Een voetbalcoach moet het tijdens de
wedstrijd loslaten.
'Het mentale aspect speelt ook een rol. Je moet
een vaderfiguur zijn en een vertrouwensfiguur.
De ervaring van zeventien jaar Concertgebouw
orkest speelt dan een enorme rol. Men neemt
dat heel serieus. Ik denk ook dat ik als vader
van vier kinderen verantwoordelijkheden durf te
nemen voor wat betreft menselijke aspecten.
Wat niet wegneemt dat het voor mij toch raar is
gegaan. Mensen vielen uit en ineens werd aan
mij gevraagd: "Lijkt het je wat om dat eens een
keer te doen?" Opeens stond ik daar voor een
orkest en dan neem je zoiets natuurlijk heel
serieus. Ik ben er goed voor gaan studeren. Het
is,' zegt Van Zweden lachend, 'om in voetbalter
men te spreken, belangrijk dat je je trainers
diploma haalt. Achteraf beschouwd vind ik de
stap naar het dirigeren tegelijkertijd heel groot
en heel klein.
'De geleidelijkheid sluipt ineens in je leven. Van één keer uitpro
beren en het serieus nemen, glijd je in gastoptredens als dirigent
en van daaruit kom je terecht in het vaste gastdirigentschap; en
van daaruit word je chef-dirigent en later baas van het Residentie
Orkest in Den Haag. Het is een kwestie van goed plannen, een
goed management hebben. Je kunt een dirigent zelfs met een
technisch directeur vergelijken, omdat je te maken hebt met het
aankoopbeleid. Daarmee doel ik op nieuwe mensen in een
orkest, waar je verantwoordelijkheid voor moet nemen. Daar
naast heb je als dirigent een deel van de verantwoordelijkheid
voor de tournees in het buitenland.'
Voetbal in Central Park
Van Zweden groeide op in de Hoofddorpplein-buurt, waar hij in
de Woestduinstraat woonde. Hij was er al spoedig op straat te
vinden. Niet alleen in de Woestduinstraat zelf, maar ook om de
hoek, in de Theophile de Bockstraat. Vrijwel dagelijks voetbalde
hij hier. 'Ik kwam met voetbal in aanraking toen ik een jaar of zes
was. In mijn buurt was een speeltuin met twee goals. Meer had
Van der Vaart of Litmanen?
'Van der Vaart. Een prachtig talent
dat nog alle mogelijkheden heeft
om door te groeien. Litmanen is al
een beetje in zijn nadagen.'
Van der Vaart of Cruijff?
'Cruijff. Dat is mijn voetbalheld.'
Rust of chaos?
'Rust. Ik word erg nerveus van
chaos.'
Nederland of buitenland?
'Buitenland. Nederland is en blijft
klein.'
Pop, blues of jazz?
'Pop. Het heeft een breed spectrum
en ik vols het graag.'
den we eigenlijk niet nodig. Ik heb daar gevoet
bald tot mijn zestiende. Toen ging ik naar New
York, naar de Juilliard School, de beste school
ter wereld voor musici, 's Zondags werd er
gevoetbald in Central Park, tegen Portoricanen.
We hebben in die tijd met de jongens van mijn
school een heel aardig team opgebouwd.
Mooie tijd. Toen ik terug in Nederland kwam,
heb ik nog bij AFC als middenvelder gespeeld.
'Ik ben met Ajax opgegroeid, dat laat je nooit
meer los. Maar sinds Van Gaal vind ik het niet
meer zo ontzettend leuk. Dat heeft zowel met
de Arena als met Van Gaal te maken. De Arena
is zo perfect verzorgd. Ik vind dat dat niet bij
voetbal hoort. Je moet bij een voetbalwedstrijd
eigenlijk in de kou zitten, een beetje het gevoel
hebben dat je in de pauze snakt naar een
warme worst en hete chocola. Dat kan de
Arena je niet geven. Ik heb daar meer het idee
dat ik naar de bioscoop ga, hoewel het natuur
lijk een prachtig stadion is.
'In het Olympisch Stadion en de Meer was er
een bepaalde gezelligheid aanwezig. Misschien
heeft dat ook wel te maken met het feit dat
daar de grootste successen van Ajax zijn
geweest. Traditie is met alles belangrijk. Een
Concertgebouworkest zonder Concertgebouw
verliest de helft van zijn magie. Die traditie
moet in de Arena nog worden opgebouwd. Het
is hetzelfde als wanneer een zevenjarig jongetje
studeert van muziekpapier en hij op zijn 35ste
dat concert gaat spelen. Juist op dat moment
gebruikt hij niet meer hetzelfde muziekpapier
waarvan hij het ooit leerde, maar een andere
partituur. Dat is een rotgevoel, want zelfs in
muziekpapier zit traditie. Hoe mooi de Arena
ook is, ik had liever een opgeknapt Olympisch
Stadion gezien. Ik sluit niet uit dat mijn zonen
die traditie in de Arena later wel zullen voelen.'
Van Zweden hoeft niet lang na te denken als hem naar zijn
mooiste Ajax-herinnering wordt gevraagd. 'De mooiste wedstrijd
is Ajax - Bayern München voor de Europa Cup 1, in 1973. Het
werd 4-0, thuis in het Olympisch Stadion. Bij de rust was het nog
0-0. Dat vond ik een waanzinnige wedstrijd, met Cruijff. Ik ben
erbij geweest en heb genoten. Die hele periode was sowieso
natuurlijk prachtig.
'Ik ben er ook bij geweest in Wenen, 1995. Ik had een concert in
Berlijn en ben daarvandaan heen en weer gevlogen. Die mensen
in Berlijn verklaarden me voor gek, maar het is voor mij een
enorm feest geweest. Toch had dat succes voor mij minder
impact dan de gloriejaren in 1971, 1972 en 1973.
'Johan was mijn favoriete speler en later vond ik Tscheu-la Ling
een mooie voetballer. Het was niet een man op wie je kon bou
wen, maar wel een man van verrassingen; en ik houd van verras
singen. Hij was de artiest in het voetbal. Ik vind dat elk elftal
eigenlijk een artiest nodig heeft. Daarop wordt niet meer zo gelet
bij het scouten. Men kijkt naar positiespel en let erop dat de
taken precies worden uitgevoerd. Men heeft geen oog meer voor*
AJAX MAGAZINE DECEMBER 2002/JANUARI 2003
103
