van dit beleid zijn daarna weggegaan en
vervolgens is er niets meer mee gebeurd.'
Terecht dat de poging tot beschadiging van
Ajax in de rubriek 'Zuivere speeltijd' werd
geplaatst. Want als dit geen 'zuivere'
voorbeelden meer zijn van 'zuivere'
manipulatie...
Trend
De drie artikelen die hier als voorbeeld zijn
aangehaald, lijken incidenten. Maar het zijn
wat de auteur van dit artikel betreft
voorbeelden van een trend, exemplarisch
voor de manier waarop de journalistieke
moraal op de roetsjbaan heeft
plaatsgenomen. Wanneer er op meerdere
plaatsen aantoonbaar is gerommeld met
citaten, welke waarde heeft de rest van de
citaten dan nog?
Problematisch is het vinden van hard
bewijs. 'Dat heb ik zo nooit gezegd,' is geen
sterk verweer. De geïnterviewde laat zelden
of nooit een band meelopen, maar ook de
journalist, die volgens Frans Oosterwijk in
het allereerste nummer van Johan lijdt aan
de 'dwangneurose van de actualiteit', kan
zich zelden nog de rust van het uitwerken
van de band permitteren. Niet alle
bovenstaande voorbeelden zijn
halsmisdrijven op zich, maar ze winnen aan
gewicht, doordat er nu juist wel
onomstotelijk bewijs geleverd kan worden.
Correct citeren uit de correspondentie van
de journalisten volstaat.
Mede door de 'dwangneurose van de
actualiteit' is correct citeren voor de
journalist een ware kunst geworden. Neem
bijvoorbeeld Ajax-penningmeester Arie van
Os aan de vooravond van Celtic - Ajax: zet
er een paar journalisten omheen en Van Os
zegt in iedere krant iets anders.
Het Algemeen Dagblad van 21 augustus laat
Van Os zeggen: 'Hoe Co resultaten denkt te
boeken, is aan hem. Voor mijn part stelt hij
elke wedstrijd elf keepers op.' Ook de
Volkskrant schreef mee en tekende het
volgende citaat op: 'Al zou de trainer elf
doelmannen opstellen, als we maar
winnen.' Het Parool had weer andere oren:
'Toch, als we van Feyenoord winnen door
elf keepers op te stellen, vind ik het prima.
Als we maar winnen.'
Wat Van Os letterlijk gezegd heeft - wie het
weet, mag het zeggen. De drie voorbeelden
zijn tamelijk onschuldig omdat in de
parafrase van de woorden van Van Os in
ieder geval de bedoeling juist wordt
weergegeven.
Kwalijker is het wanneer de interpretatie
van uitspraken in de media tot
tegengestelde conclusies leidt. Van Os zei
nog meer. Zijn hele betoog werd door Het
Parool volstrekt anders begrepen dan door
De Telegraaf en het Algemeen Dagblad. Het
AD schreef: 'Van Os stelt Adriaanse gerust.'
En De Telegraaf concludeerde: 'Van Os
ontkent dat de positie van trainer Adriaanse
ter discussie staat binnen de club.' Maar
Rim Vóórhaar meende beter te kunnen
luisteren dan al zijn collega's en schreef dat
ook met zoveel woorden: 'Hij zei het
onomwonden, ogenschijnlijk zonder
bijbedoeling. Maar de boodschap van Ajax-
penningmeester Arie van Os pal voor het
vertrek naar Glasgow aan het adres van Co
Adriaanse loog er niet om.' Nota bene vier
zinnen verder permitteerde Vóórhaar zich
in zijn eigen stuk een halve slag in de
rondte: 'Ajax moet streven naar de titel,
maar Van Os
onderstreepte dat
hij Adriaanse
geenszins onder
druk wil zetten. Ook
niet als Ajax tegen
Celtic de nederlaag
in Amsterdam (1-3)
niet wegwerkt en de
Champions League
weer mist.'
Slaafse ganzenpas
Soms ook hobbelt
het journaille in
dezelfde slaafse
ganzenpas achter
onjuiste
berichtgeving aan.
'Ajax-hooligans bestormen familievak'
kopte Trouw en De Telegraaf nagelde de
fans van Ajax na afloop van FC Twente -
Ajax in soortgelijke bewoordingen aan de
schandpaal: 'Hooligans houden huis in
familievak'. De berichtgeving was
suggestief: Ajax had fouten gemaakt. Ajax
had voor te weinig stewards gezorgd. In
werkelijkheid had Ajax juist méér stewards
dan noodzakelijk meegenomen. Tijdens
een evaluatie op de KNVB-burelen in Zeist
kwam later glashard vast te staan dat van
een bestorming geen sprake was geweest,
wél dat het stadion van FC Twente
onvoldoende was toegerust.
'Ajax heeft voortdurend zorgen over het
gedrag van de toeschouwers,' zegt directeur
Arie van Eijden. 'Dat mensen zich in
Enschede bedreigd hebben gevoeld, klopt
en dat is al erg genoeg. Maar wat Ajax
vervolgens in de schoenen werd geschoven,
klopte keihard niet. Bovendien: onze
supporters hebben zich dit seizoen na een
brief van ons juist zeer positief gedragen
tijdens de uitwedstrijd tegen Feyenoord,
waar onze spelers door de Feyenoord-fans
juist zeer onheus werden bejegend. En de
NOS plaatste de Ajax-supporters in
Groningen niet voor niets in een positief
daglicht.'
Oorzaak
Resteert de vraag: is er een oorzaak aan te
geven voor de tendens van vervagend
normbesef bij de media? Het antwoord is:
ja. En de stelling is deze: die oorzaak ligt
voor een belangrijk
deel in de recente
kwantitatieve
explosie van de
media. Die
kwantitatieve
toename verhoudt
zich recht evenredig
met een kwalitatieve
afname. De
gedachtesprongetj es
zijn de volgende:
toename van
aantallen en soorten
media leidt enerzijds
tot aanwas binnen
de beroepsgroep van
onderaf en
anderzijds tot een
grotere noodzaak zich van elkaar te
onderscheiden. Beide ontwikkelingen
leiden onvermijdelijk tot normvervaging.
Om van Nederland 1 naar Nederland 2 te
komen was een zevenmijlsstap in de tv-
geschiedenis nodig. Sinds in 1989 RTL
Veronique werd aangekondigd, is het
medialandschap ingrijpend veranderd. Het
aantal netten is in razend tempo
toegenomen. Er kwam heel veel
buitenlandse tv, commerciële tv, regionale
tv, lokale tv, abonnee-tv (Canal+), special
Terecht dat de poging tot
beschadiging van Ajax in de
rubriek 'Zuivere speeltijd'
werd geplaatst. Want als dit
geen 'zuivere' voorbeelden
meer zijn van 'zuivere'
manipulatie...
AJAX MAGAZINE NOVEMBER 2001
