De buitenstaander
door Rik Planting
De schrijfster heeft een zoon. Pettersson.
Volledig: Pettersson Wolf Landvreugd.
Pettersson, bijna vier, is vernoemd naar
Pettersson, Stefan; Zweedse voetballer die
in de zomer van '88 naar Ajax kwam als
duurste aankoop ooit en zes seizoenen
later vertrok als sympathiekste aankoop
ooit. Nee natuurlijk, Hermine Landvreugd
(29) weet ook wel dat Pettersson de
achternaam is. Maar als je je kind Stefan
noemt, zegt ze, kan dat naar zoveel
anderen verwijzen. 'Stefan Pettersson vond
ik altijd een opvallende speler. Hij leek
helemaal niet te passen in de
voetbalwereld. Hij was niet hard of ruig.
Eigenlijk heel beschaafd. In interviews
alleen ter wille van een leuke foto wilde hij
helaas niet het gelukkige gezinnetje
uithangen.'
Geen commentaar
Hermine Landvreugd debuteerde in het
voorjaar van '93 met de verhalenbundel
Het zilveren theeëieen jaar geleden volgde
haar tweede bundel, Margaretha bleef het
langst liggen. De twee boeken maakten, op
z'n minst, iets los. Grof, choquerend,
amoreel, werden ze gevonden. Maar ook:
haarscherp, belangrijk en energiek. En
betiteld als een treffend beeld van 'de
hedendaagse jeugd'. Goed, de personages
in haar verhalen zijn over het algemeen
de moeder van
Pettersson
perverse seks. Nederland dacht er mee
vertrouwd te zijn. Hoe anders moet je
verklaren dat Sonja Barend in haar
programma de schrijfster na haar
debuutbundel op de tv ter verantwoording
riep. Als spreekbuis van keurig Nederland
kreeg Barend ruggesteun van studiogast
Hans Wiegel, die de hoop uitsprak dat zijn
kinderen Landvreugds 'ongezonde' en
'deprimerende' verhalen nooit zouden
lezen. Hermine Landvreugd: 'Sonja Barend
had het idee dat ik een schokkend beeld
van de hedendaagse jongeren had
neergezet. Ze vond het een verschrikkelijk
boek. In de paar minuten dat ik in haar
programma was, heeft ze vijf keer gezegd
vertelde hij over z'n gezinsleven, dat hij zo
van barbecuen hield, dat hij graag iets
wilde doen in de Derde Wereld. Wat een
watje. Als ik Ajax op tv zag, leek het of hij
altijd speelde tegen John de Wolf. De Wolf
liep dan op een verschrikkelijke manier te
schoppen. Naar mijn idee had hij het op
Pettersson gemunt. Mijn broer, een
Feyenoord-fan, noemt Pettersson
consequent De Wolf. Op een bepaald
moment heeft Stefan Pettersson te horen
gekregen dat er een kind naar hem was
vernoemd. Hij begreep er niets van; of ik
wel wist dat Pettersson zijn achternaam
was. Hij vond het in ieder geval zo leuk dat
hij ons een keer heeft uitgenodigd naar een
wedstrijd te komen. Ik wilde dolgraag,
maar de vader van Pettersson niet. We
hadden net besloten uit elkaar te gaan;
jong. Maar daarmee houdt het 'jeugdige'
ook wel op. Want 'fris', 'ambitieus', 'actief
en alles wat jeugd nog meer verondersteld
wordt te zijn, zijn de hoofdpersonen
allerminst. Eerder zijn ze lui, onverschillig,
verveeld en vervelend. Landvreugd
beschrijft hun handelingen precies. Zonder
daarbij ooit uitleg over of commentaar op
die bezigheden te geven. Of het nu gaat om
plasseks met jonge meisjes, een potje
potenrammen in het park, het voeren van
xtc-pillen aan een padvindertje of om het
'multifunctioneel' gebruik van theeëieren
en shampooflessen.
In Amerika raakten lezers door het werk
van schrijvers als Norman Mailer, Bret
Easton Ellis, Raymond Carver of William
Burroughs enigszins vertrouwd met
beschrijvingen van zinloos geweld en
hoe geschokt ze wel niet was.'
Een beschrijving geven van de hedendaagse
jeugd was ongeveer het laatste wat de
schrijfster beoogde. Ze heeft, zegt ze,
'gewoon' een aantal verhalen geschreven.
Verhalen die niets zeggen over jongeren
van nu. Met plezier had ze er een jaar of
twee aan zitten sleutelen. En al die tijd had
ze er nooit bij stilgestaan dat mensen wel
eens geschokt konden zijn door de
ongebruikelijke toon, door de 'hardheid'
van de personages. 'Toen Het zilveren
theeëi uitkwam, werden mij zulke rare
dingen verweten. Omdat de personages in
mijn boek dingen doen zonder na te
denken, zou ik ook niet kunnen nadenken.
Bull-shit. Nee, ik leg in mijn verhalen
inderdaad niet zoveel uit. Ik psychologiseer
niet, ik oordeel niet. Wat ik schrijf is niet
AJAX MAGAZINE MAART 1997 1 93