is, is menselijk heel tragisch voor de speler,
maar ook voor de coach. Ik houd altijd zo
lang mogelijk vast aan een bepaalde
opstelling. Totdat het niet anders meer
kan. Toen we in Eindhoven binnen een
half uur met 3-0 achter stonden wist ik dat
er geen redden meer aan was. Dat Oulida
er toen in kwam had meer met de volgende
wedstrijd te maken, tegen Helmond Sport
voor de beker. Daar was ik toen al mee
bezig. PSV-Ajax was na een half uur al
afgelopen. En dat kwam doordat wij drie
persoonlijke fouten maakten die PSV
alledrie genadeloos afstrafte en niet
doordat PSV nou zo goed speelde. Wij
deden het tactisch verkeerd, doordat
Litmanen en Van den Brom beiden te diep
speelden, tegen de van tevoren gemaakte
afspraken in. En het team als geheel was
niet in staat die fouten goed te maken. Ajax
is structureel kwetsbaar. We spelen met
risico door zover mogelijk van ons eigen
doel te verdedigen, maar dat is nu eenmaal
onze stijl. En die stijl is succesvol gebleken.
Maar dat wil niet zeggen dat je iedere
wedstrijd ermee wint. Het is de moeilijkste
speelstijl die je kunt spelen en als er te veel
dingen niet kloppen gaat het fout. Maar de
Ajax-stijl wordt door iedereen geëist.
Daarom is Ajax zo populair. Zo moeten we
toch spelen?! Nou, zo kunnen we ook
spelen. Ik vind dat Ajax tactisch een van de
sterkste ploegen van Europa heeft.
Tactisch, want anders denken mensen weer
dat ik hard sta te roepen dat wij de beste
zijn. Technisch/tactisch behoren we tot de
top. En dit jaar hebben we de modus
gevonden, althans tot op dit moment
(Helmond Sport, RB), dat we daarbij ook
nog redelijk constant spelen. Laat men dan
Ajax niet gaan afzeiken als het een keertje
niet lukt. Laten we dan juichen aan de
kant. Natuurlijk niet op het moment dat
we 4-1 verliezen van PSV, maar de neiging
om bij 4-1 verlies dan maar direct de club
af te branden vind ik niet terecht. We
hebben onszelf veroordeeld tot die
attractieve stijl. Als je die wilt veranderen
moet het hele scoutingsbeleid en de
jeugdopleiding worden gesaneerd, want
heel Ajax is juist ingericht op aanvallend en
creatief voetbal. Maar ik ben het niet eens
met de stelling dat Ajax te star zou zijn in
de tactische mogelijkheden, te weinig
flexibel, juist doordat in de hele opleiding
volgens een vaste tactiek wordt gespeeld.
De tactiek is wel overal hetzelfde, maar
altijd met individuele en collectieve
nuanceringen. Met ieder team wordt als de
situatie dat vraagt bijvoorbeeld soms 4-4-2
gespeeld in plaats van het heilige 4-3-3. Dat
hoort ook bij de opleiding en dat is ook bij
het eerste mogelijk. Er is altijd ruimte voor
nuancering. Maar het is inderdaad wel iets
waaraan we hard werken. Want het is niet
goed om te star te zijn in het concept. Dat
betekent ook dat we, ook in de jeugd,
vooral ook streng moeten selecteren op
tactisch vermogen.
Dat valt onder de I van Intelligentie. Om
een speler te beoordelen hanteren wij de
term TIPS: Techniek, Intelligentie,
Persoonlijkheid en Snelheid. Dat zijn
communicerende vaten: wat je in het ene
vat tekort komt kun je compenseren met
een surplus in een ander vat."
De kleine marge
"Vroeger dacht ik dat je als trainer bij
spelers tactisch vermogen kon aanleren.
Nu denk ik dat een speler het in zich moet
hebben. Als het er niet is, valt het niet aan
te leren. Daar heb ik me op verkeken en
heb ik mijn eigen vermogen overschat. Ik
dacht vroeger, omdat ik ook leraar was
geweest, dat ik dat wel even zou kunnen.
Maar dat bleek toch anders te werken. Het
is net zo ondoenlijk om bij iemand
snelheid aan te kweken. En persoonlijkheid
moet ook al aanwezig zijn. Alleen op jonge
leeftijd kun je daar misschien nog iets aan
doen. Techniek is trainbaar, daar kun je
een hoop aan doen, maar de andere drie
eigenschappen zijn voor het grootste deel
aangeboren. Als je dan naar het team als
geheel kijkt kun je zeggen dat het Ajax
vorig jaar aan de P van Persoonlijkheid
heeft ontbroken. Daarom is Rijkaard
gekomen, daarom is Van Vossen gekomen,
daarom is George gekomen en daarom is
Van den Brom gekomen. En daarom is
Romario niet naar Ajax gekomen. Hij is
ons aangeboden. En in verhouding tot zijn
technische kwaliteiten was hij niet duur.
Maar zijn P, om het zo maar te noemen, is
ook iets minder ontwikkeld en daarom
leek het mij niet zo'n goed idee. Bij Ajax
moet iedereen namelijk ook dingen doen
die niet leuk zijn. Maar dat moet Jan de
Arbeider toch ook? Je kunt moeilijk
verwachten dat je in je werk alleen maar
leuke dingen hoeft te doen. Daar leent
voetbal zich tegenwoordig ook niet meer
voor. Het gaat erom dat je altijd in ieder
geval je taak uitvoert. En dat kan ook altijd,
ook als je een keer een mindere dag hebt.
Geen mens is namelijk iedere dag honderd
procent. Dan zou je een computer zijn, of
God... Daarom hebben we ook zo'n brede
selectie. Als jij het niet doet, komt er een
ander voor jou in de plaats. En de coach
moet daar scherp op zijn. Al die spelers
weten zelf precies of ze aan de minimale
eisen hebben voldaan. Dat weten ze zelf al,
en als ze het nog niet weten dan vertel ik
het ze in de nabespreking. Daar krijgen ze
precies te horen wat er fout ging. Maar ook
wat er goed ging, want het gaat er niet om
iemand alleen maar op de fouten te wijzen.
Dus op het moment dat ik iemand wissel,
of voor de wedstrijd al buiten de basis zet
of zelfs, zoals in het geval van Van den
Brom bij Helmond Sport, buiten de
selectie, weet de betreffende speler al lang
wat er aan de hand is. Volgens mij is er nog
geen speler geweest die totaal verrast was
toen hij ernaast kwam te staan. Maar
daarbij is het voor de trainer altijd de vraag
op welk moment je tot actie kunt
overgaan. Het is een kwestie van timing. Je
moet zorgen dat een speler niet zijn
zelfvertrouwen kwijtraakt. Als je te laat
ingrijpt, waarbij een speler te lang tegen
zichzelf loopt te voetballen, dan gaat dat
