bizar en extreem is, zoals het geweld in de film.
Je kan het vergelijken met de uitdrukking 'zo gek
als een deur', wat wil zeggen dat iemand echt
knettergek is.
Vormgeving
Stanley Kubrick was al gepokt en gemazeld in
de filmindustrie toen hij aan zijn meesterwerk
begon. Het is de film duidelijk aan te zien dat hij
wist wat hij wilde. Alles is tot in de puntjes
uitgewerkt en over alles is nagedacht.
Het geweld in de film ziet er heel gestileerd uit.
De ontmoeting met de rivaliserende bende heeft
ook wel iets van de slagroomtaartgevechten in
de films van Laurel en Hardy, het geweld heeft
een humoristische ondertoon. Zo wordt duidelijk
dat knokken voor Alex en zijn vrienden niet meer
is dan een verzetje om de verveling te verdrij
ven.
Daarnaast zijn de beelden zeer suggestief, er is
eigenlijk minder te zien dan je denkt. De
verkrachting van de vrouw van de schrijver
wordt niet in beeld gebracht, maar heeft achteraf
wel plaatsgevonden. Je bent geneigd te denken
dat je alles echt hebt gezien. Tegenwoordig
wordt in films, onder andere door middel van
special effects, alles getoond. De beelden doen
geen beroep meer op de fantasie van de liefheb
ber, waardoor de meeste films aan kracht verlie
zen.
Over de decors is ook goed nagedacht. De
intens burgerlijke inrichting van Alex' ouderlijk
huis komt perfect overeen met zijn het karakter
van zijn ouders. Zo wordt nog eens duidelijk
gemaakt dat Alex niet anders kan, dan zich op
buitensporige manier aan de ouderlijke invloed
ontworstelen. De meubels zien er misschien wat
gedateerd en erg jaren zeventig uit, maar dienen
in de eerste plaats om de bekrompenheid van
zijn ouders aan te tonen. Had Stanley Kubrick
de film in de jaren negentig gemaakt, dan zou hij
hebben gekozen voor een iKEA-interieur.
De muziekkeuze was een probleem. Een keus
voor de muziek van die tijd, bijvoorbeeld The
Rolling Stones of Black Sabbath, had zeer voor
de hand gelegen. Stanley Kubrick kon echter
niet weten of die muziek dertig jaar later ook nog
populair zou zijn.
Dat zal ook de
reden geweest
zijn dat hij koos
voor klassieke
muziek van
Beethoven, of
'Ludwig von',
zoals Alex hem
voortdurend
noemt. Om al te intellectuele praatjes over de
keus voor Beethoven te voorkomen, moeten we
het er maar op houden dat Alex net als
Beethoven een romanticus is. Iemand die zoekt
naar het goddelijke (in de vorm van het ultieme
geweld) en leeft op zijn gevoel.
Hetzelfde probleem gold eigenlijk voor het
drugsgebruik. Drugs zijn sterk aan mode
onderhevig en dus moest Kubrick een nieuwe
tijdloze drug introduceren. Dat werd Melk Plus.
Het gebruik van een in de werkelijkheid onschul
dige drank als drug die de remmingen tot het
plegen van geweld wegneemt, is een van de
vele provocaties in de film.
Tijdloos
Al deze tijdloze elementen moesten ervoor
zorgen dat de film de tand des tijds zou
doorstaan. Dat is vooral gelukt omdat het
verhaal van alle tijden is. ACO had ook kunnen
gaan over hoe men in Amsterdam-West alloch
tone jongeren onder de duim probeert te
houden. Nog voor de hand liggender is het om
het verhaal te betrekken op het voetbalvanda
lisme. Er zijn een groot aantal treffende overeen
komsten te ontdekken, vooral als je let op de
manier waarop Alex door een complot van
wetenschappers en politici tot 'het goede'
gedwongen wordt.
Om te beginnen is er natuurlijk de combi
regeling, waarmee supporters tot goed gedrag
worden gedwongen. Contact met vijandelijke
supporters is nagenoeg uitgesloten. Elke
stimulans om een confrontatie aan te gaan
ontbreekt en dus ook de vrije keus om al dan
niet te gaan knokken. Hetzelfde geldt voor de
laatste generatie zogenaamd superveilige
34
www.deajaxster.nl
de ajax ster nr. 35
