(lAMLLY KIIEUUCH I
Subcultuur
In feite is Alex een zorgvuldig geconstrueerd
personage. Hij is een mengelmoes van verschil
lende subculturen. Vandaag de dag wil niemand
in een hokje geplaatst worden, maar termen als
gabbers, hiphoppers of casuals (om het bij
voetbal te houden) moeten een ieder bekend in
de oren klinken. Begin jaren zeventig kon er
geen misverstand over zijn, waar je bij hoorde.
Er waren duidelijke verschillen in kleding, taalge
bruik, muziekkeuze en mate van gewelddadig
heid tussen Teddy Boys, Mods, Rockers en
Skinheads. Zo is de 'modieuze' kleding van Alex
afgeleid van de Mods, een groep die zich erop
voorstond altijd goed gekleed te gaan. Maar het
was vooral door de manier van leven van Alex
waardoor de Engelse jeugd zich zo makkelijk
met hem identificeerde. Ene Mic Martin over
ACO: "It was a validation of our lifestyles, but we
were not about to rape or kill anyone. We had
seen our fair share of violence both on the giving
and receiving end, but it wasn't about beating
other people up, it was about fighting other
groups, allegiance to your football team or
protecting your friends, whether or not A
Clockwork Orange had been made, this would
have gone on regardless. The film was just a
stylised version of the lives we were leading. The
highly ritualised violence in A Clockwork Orange
did not shock us. We could get all that at home."
Geweld
De fascinatie voor agressie is in veel films (o.a.
The Shining en Full Metal Jacket) van Stanley
Kubrick terug te vinden, maar is nergens zo sterk
uitgewerkt als in ACO. In een notedop van
tweeënhalf uur laat hij zien hoe onze samenle
ving omgaat met geweld.
Hoe jongens hun grenzen verkennen en daarin
niet voor elkaar onder willen doen. Hoe politici
maar al te graag inspelen op gevoelens van
onveiligheid om aandacht te trekken en
stemmen te winnen. En hoe wetenschappers
altijd weer denken de oplossing voor het
probleem in handen te hebben. Inderdaad,
Stanley Kubrick had net zo goed een film over
voetbalvandalisme kunnen maken, maar
daarover later meer.
Vrijheid
ACO is niet zomaar een film met een overdosis
bruut geweld. De regisseur had wel degelijk iets
te vertellen. Volgens hem moet de mens een
vrije keuze hebben tussen goed en kwaad.
Wordt hij (zoals bij Alex gebeurt) gedwongen tot
het goede dan is hij niet vrij en is het leven niet
waard geleefd te worden. Natuurlijk kunnen we
er niet op vertrouwen dat iedereen voor het
goede kiest (wat dat ook moge zijn), maar de
wijze waarop de overheid goed gedrag denkt te
kunnen afdwingen mogen we zeker niet vertrou
wen. Dat gebeurt immers regelmatig door middel
van geweld.
Vanuit dit vraagstuk kan ook de titel verklaard
worden. Heel vrij vertaald, betekent de titel: een
menselijke machine. Dit is wat Alex wordt als hij
in de handen valt van wetenschappers en politici.
Hij is nog wel een mens, verlangt nog naar sex
en geweld, maar omdat hij beroofd is van zijn
vrije wil en een soort machine is geworden, kan
hij geen uiting geven aan deze behoeften. In de
film is dit zo sterk uitgewerkt, Alex is echt een
zielepietje geworden, dat je niet anders kan
concluderen dan dat een mens zonder vrije
keuze voor zijn twee meest belangrijke drijfveren,
sex en geweld, nauwelijks nog een mens is.
Een tweede verklaring van de titel is een meer
directe verwijzing. ACO is namelijk ook een
uitdrukking uit het vroegere Londense Cockney
taaltje. Daarin staat het voor alles wat uiterst
hl? IW».
ni n mm -h-.tr- piir.;i[LjJ
iit,»-.inL-r>r,- -in.1
de ajax ster nr. 35
www.deajaxster.nl
33
