- A CLOCKWORK ORANGE
MOEDER ALLER GEWELDFILMS
'Daar was ik dan, Alex, met mijn drie gabbers, Peter, Sjors en dikke Simon. We zaten in de
Korova Melk Bar ons het koppie te breken over wat we die avond konden gaan doen. De Melk
Bar had Melk Plus in de aanbieding en dat was precies wat wij dronken. Je stond binnen de
kortste keren weer helemaal strak en je was klaar voor een ouderwets avondje ultra geweld.'
En zo geschiedde. Vrijwel direct na deze introductie trappen de jongens een dronken zwerver
in elkaar. Dit is niet meer dan een opwarmertje. Eerst wordt er wat geknokt met een rivalise
rende bende. Daarna dringen ze met een smoes het huis van een schrijver binnen. Ze
dwingen hem toe te kijken hoe zijn vrouw voor zijn ogen wordt verkracht, waarbij Alex tijdens
de daad vrolijk 'Singing in the rain' ten gehore brengt.
Afloop
Het duurt uiteraard niet lang of de politie komt
hem op het spoor. Hij wordt verraden door zijn
vrienden en belandt in de gevangenis. Nadat hij
geruchten heeft opgevangen over 'een experi
mentele behandeling' waardoor hij weg kan uit
de gevangenis, wordt hij
overgebracht naar een
soort TBS-kliniek. Daar
wordt hij zodanig gemani
puleerd dat hij alleen al bij
de gedachte aan geweld
misselijk wordt. Zelfs zijn
favoriete muziek,
Beethoven, doet hem
kokhalzen. Nu hij
'genezen' is, wordt hij
vrijgelaten. Alex loopt zijn
vroegere slachtoffers
tegen het lijf en wordt met
gelijke munt terugbetaald. Omdat hij door de
behandeling niet in staat is zich te verweren,
belandt hij in het ziekenhuis. Aan het eind van de
film ligt Alex nog steeds in het ziekenhuis en
verklaart dat hij genezen is. In hoeverre dat echt
het geval is, blijft in het midden.
Controversieel
'A Clockwork Orange' draaide in januari 1972
voor het eerst in de Engelse bioscopen. Het
duurde niet lang of het hele land was in rep en
roer, onder andere vanwege bovengenoemde
scènes. Politici, kerk, politie, media en de
moraalridders van de zwijgende meerderheid,
iedereen hield zich met de film bezig. Men was
bang dat A Clockwork Orange (ACO) een golf
van geweld zou veroorzaken als de jeugd zich
zou laten inspireren door de daden van Alex. Dat
leek ook zo te zijn toen er in de pers steeds meer
verhalen opdoken over 'copycat crimes'. Het ging
zelfs zover dat verdachten, als ze maar vertelden
dat ze door de film tot geweld waren aangezet,
op clementie van de rechter konden rekenen. De
politie wist wel beter en zat
behoorlijk in zijn maag met
deze 'Clockwork Orange
defenses'.
De gevestigde orde zag zijn
kans schoon na de revolutio
naire jaren zestig terrein
terug te winnen. Een film
waarin geweld zo expliciet
getoond werd, kon begin
jaren zeventig niet anders
dan een dankbare zondebok
zijn. Een langdurige contro
verse, waarbij de machtheb
bers subtiele vormen van intimidatie niet
schuwden, zorgde ervoor dat regisseur Stanley
Kubrick, uiteindelijk zelf de film uit de roulatie liet
halen. Hij was een principieel tegenstander van
censuur. 'Als het zo moet, bekijk het dan maar,
stelletje cultuurbarbaren,' moet hij gedacht
hebben. Daarna is de film tot vorig jaar nooit
meer in Engeland vertoond.
De mensen die het voor het zeggen hebben
gaven hiermee weer eens aan, dat ze erg ver
van de alledaagse werkelijkheid af staan. Het
laat zich raden, dat de film immens populair was
bij de jeugd, die zich maar al te goed herkende in
de gewelddadige leefwijze van Alex. Voor hen
was dit min of meer dagelijkse kost in de geweld
dadige Engelse samenleving. Eindelijk eens een
film die over henzelf ging.
32
www.deajaxster.nl
de ajax ster nr. 35
