'Alles was dood,
kapot en
verdwenen'
BJkSSJH
Michael van Praag over
de oorlogservaringen van
zijn vader Jaap:
DE VOORZITTER
De voetballevens van Michael van Praag,
Jorien van den Herik en Harry van Raaij
Leo Verheul
Uitgeverij: A.W. Bruna Uitgevers
Prijs: 17,95 euro
ISBN: 978-90-229-9600-3
noewel hij de gruwelen in zich
draagt die zijn vader en zijn door
de Duitsers vermoorde familiele
den hebben meegemaakt, ruim vóór zijn
geboorte, voelt Michael van Praag zich al
zijn hele leven een zondagskind. Groot
persoonlijk leed is hem, afgezien van de
dood van zijn moeder in 1985 en die van
zijn vader in 1987, bespaard gebleven.
Het is hem altijd en in alle opzichten voor
de wind gegaan. En de pijn die hij al voelt,
is vooral het plaatsvervangend leed, dat
zijn familie ooit is aangedaan. Door een
televisieoptreden in 2000 wordt dat leed
ineens verrassend scherp in kaart
gebracht.
Het begint allemaal met een bezoek aan de
AVRO, met een televisieuitzending die voor
Michael van Praag grote gevolgen zal heb
ben. "Wat mijn vader in de oorlog heeft
meegemaakt was altijd een blinde vlek
gebleven. Toen mijn vader in 1987 de
macht over het stuur verloor en in een
greppel nabij Hoofddorp zijn einde vond,
nam hij zijn geheimen mee in zijn graf. Ik
wist helemaal niets van wat hij onder het
juk van de Duitsers heeft moeten door
staan. Mijn vader heeft de oorlog op een
gruwelijke manier meegemaakt, maar daar
praatte hij nooit over. Hij draaide zelfs zijn
hoofd weg als we er soms naar durfden te
vragen. Je wilde hem ook niet kwetsen,
dus je haalde het niet in je hoofd om er nog
eens over te beginnen. Hij heeft er noch
met mijn moeder, noch met mij of mijn zus
jes over gesproken. Op wonderlijke wijze
kreeg ik, jaren na zijn dood, van een wild
vreemde te horen wat mijn vader al die tijd
had weggestopt. Tot in detail."
Aan het einde van een bizar millennium,
exact in het jaar 2000, is Michael van Praag
te gast in een talkshow van Karei van de
Graaf, die hem vraagt of hij iets weet over
het oorlogsverleden van zijn vader. "Ik ant
woordde dat dit voor mij een zwart gat was,
omdat mijn vader altijd zweeg over de oor
log. Wij wisten alleen dat zijn ouders en zijn
zus niet uit Auschwitz waren teruggekeerd.
De volgende dag kreeg ik een geëmotio
neerde mevrouw aan de telefoon. Ze zei: 'Ik
kan u alles over het verleden van uw vader
vertellen, omdat hij in de oorlog bij mijn
ouders was ondergedoken.' Meteen ging ik
naar haar toe en kreeg het hele verhaal te
horen. Mijn vader was getrouwd met een
niet-joodse vrouw, die dus niet hoefde
onder te duiken. Al snel moest hij zijn zaak
afstaan aan een Verwalter (een soort van
zaakwaarnemer, die de leiding van onder
nemingen van joodse eigenaren overnam,
red.). Hij moest binnenshuis blijven vanwe
ge het straatverbod voor joden, vervolgens
dook hij onder, met als enige bagage vijf
kostuums en een Nederlandse vlag. Op zijn
eerste onderduikadres werd hij gesnapt
door de Duitsers, mee naar buiten geno
men en tegen een muur gezet. Net op tijd
leidde iemand de Duitsers af, waardoor hij
wist te ontsnappen. Zijn tweede onder
duikadres was op de Amsterdamse Over
toom boven een fotozaak, waar hij twee en
een half jaar ondergedoken heeft gezeten.
Er mocht overdag niet worden gelopen,
anders zou de winkelier argwaan kunnen
krijgen. Daarom moest hij de hele dag stil
zitten op een stoel. Twee vrienden mochten
hem wel 's avonds opzoeken. Het was vei
liger als zijn vrouw hem niet bezocht, maar
op een gegeven moment hoorde hij al een
tijdje helemaal niets meer van haar. Op een
dag vertelden zijn vrienden hem: 'Je moet
het toch maar weten... Je vrouw is er met
een ander vandoor!' Daar zat hij zichzelf op
die stoel te verbijten, plus het feit dat hij
niet wist wat er met zijn ouders en zusje
was gebeurd. Na de oorlog bleken zijn
ouders en zus omgekomen te zijn, zijn
vrouw was weg en de zaak was overgeno
men door een ander. Hij had niets meer
over, alles was dood, kapot en verdwenen.
Klaarblijkelijk kon hij alleen doorleven door
er rigoureus over te zwijgen en radicaal met
zijn verleden te breken. Door het uit zijn
hoofd te verbannen." Pas jaren na de dood
van zijn vader krijgt Michael inzicht in diens
oorlogsleed en vallen bepaalde dingen op
hun plaats. "Zo had ik het altijd een beetje
bizar gevonden dat mijn vader op en top
gekleed in het vliegtuig zat op weg naar
een zonnige vakantiebestemming. Hij hield
ervan om er altijd gesoigneerd bij te lopen,
maar ook dan? Strak pak, stropdas perfect
geknoopt, glimmend gepoetste schoe
nen... Achteraf begrijp ik het: ook dan ja,
altijd! Het moet te maken hebben gehad
met zijn gevangenschap boven de foto
zaak. Bijna dagelijks moest hij urenlang op
zijn knieën in een kastruimte zitten als hij
ook maar even een geluid hoorde dat op
gevaar kon duiden. De daardoor al gauw
versleten knieën van zijn broeken repareer
de hij met stukken van de nationale vlag.
Zo wilde hij er nóóit meer bij zitten! Daarom
viel mijn vader, te midden van al die toeris
ten in hun korte broeken en schreeuwerige
hawaïhemden, zo prachtig uit de toon...".
Sinds 1 maart 2006 is Michael van Praag
bestuurslid van de War Trauma Founda
tion, waar hij in interviews altijd graag de
aandacht op vestigt en daarmee is de cir
kel voor hem als het ware rond... "Mijn
vader heeft de oorlog voor zichzelf in een
hokje gestopt en de sleutel ervan wegge
gooid. Hij kon zich niet uiten. In zijn tijd was
daar geen hulpverlening voor. Sinds tien
jaar is er de War Trauma Foundation, die
hulpverleners overal ter wereld speciaal
opleidt om oorlogsslachtoffers te helpen
hun trauma een plek te geven. Juist omdat
mijn vader dat nooit heeft gekund, voel ik
mij enorm verbonden met deze organisatie.
Omdat ik uit eigen ervaring weet hoe moei
lijk mijn vader het met de oorlog had, zet ik
me hiervoor in. Als ik de War Trauma Foun
dation kan helpen via fondsenwerving en
vergroting van de naamsbekendheid, zet ik
ook voor mijn vader in symbolische zin iets
recht. Maar intussen ben ik bondsvoorzit
ter en dat vreet zoveel tijd, dat ik mijn
bestuurslidmaatschap helaas heb moeten
opzeggen
Ajax heeft veel markante voorzitters
gekend. De meest bekende was
Jaap van Praag, die van 1964 tot '78
de touwtjes in handen had. Zijn zoon
Michael werd in '89 benoemd tot
preases van de Amsterdamse club.
Hij behoorde met Jorien van den
Herik (Feyenoord) en Harry van Raaij
(PSV) tot de laatste 'ouderwetse'
voorzitters van het Nederlands
topvoetbal. Leo Verheul heeft over
hen een uitermate interessant boek
geschreven, dat de lezer een kijkje
gunt in de personen achter dit drietal
en wat de voormalige voorzitters
allemaal bewerkstelligd hebben.
Verheul laat Michael van Praag ook
over zijn vader aan het woord. Eén
hoofdstuk mogen we met dank aan
A.W. Bruna Uitgevers integraal
overnemen. Wil je nog meer over
Jaap van Praag te weten komen?
Over naar verwachting anderhalf jaar
komt er een boek uit over Jaap en
zijn broer Max van Praag. Het zal
worden geschreven door Max'
dochter en Michaels nicht Marga van
Praag. De voormalige presentatrice
en verslaggeefster van het NOS
Journaal krijgt hierbij hulp van
Ad van Liempt.
De Ajacied 45
