i
Een bijzondere gast in onze kolommen:
D.H. Grunwald, psycholoog, trainer en organisatieadviseur.
De heer Grunwald heeft een veelzijdige ervaring opge
bouwd in binnen- en buitenland. Hij werkt met managers,
musici, studenten, artsen, met hun organisaties en met hun
markt. De laatste jaren publiceerde hij twee bekend gewor
den boeken: "De Muziek van de Speler", uitgegeven bij de
Toorts in '90; en "Creativiteit in Organisaties", uitgegeven
bij Kluwer in '94. De heer Grunwald is directeur van het ad
viesbureau Grunwald Consultants in Amsterdam. De redac
tie besloot hem te interviewen in deze bijzondere periode,
omdat de heer Grunwald vroeger, in de begintijd van het
grote Ajax van Michels, Cruyft, Keizer en Swart, deel uit
maakte van het toen befaamde medisch-psychologisch
team: dr. Holink, de fysiotherapeut Salo Muller, de psycho
loog Grunwald en de psychiater Zeven.
a Wat deed u vroeger bij Ajax?
Als spelers problemen gaven door hun opstelling
in de groep of tegenover de trainers, zocht ik uit
wat er aan de hand was. Oorzaken van problemen
zijn vaak te vinden in iemands levensgeschiede
nis: mocht iemand zich vrij uiten? Ruzie maken?
Kreeg iemand genoeg aandacht als kind? Werd ie
mand om zijn leerprestaties niet genoeg voor vol
aangezien? Zulke ervaringen zorgen ervoor dat ie
mand zich verlegen voelt in contact; of, het niet
aankan dat hij bewonderd wordt om zijn voetbal
kwaliteiten. In de combinatie heeft zo iemand
moeite om de bal op te eisen; of erger nog, kan
de druk niet aan voor open doel - een soort faal
angst. Of, iemand heeft teveel moeite om colle
ga's of de trainer (de baas, een autoriteits-sym-
bool) te vertrouwen. Men is het niet in de
voetballerij gewend om naar de invloed van ie
mands levensgeschiedenis en opvoeding te kij
ken. Trainers en elftalleiders wisten daar vroeger
nauwelijks iets van af. Tegenwoordig wel wat
meer. Maar, ook trainers, begeleiders en be
stuursleden hebben hun min of meer verborgen
emotionele blokkades. Vooral onder stress kan
een bedwongen gevoel "losschieten", waardoor
iemand ineens heel agressief kan gaan reageren
- en zijn tegenspeler klapt dicht. Om een op zich
zelf kleine aanleiding ontstaat dan onderling wan
trouwen.
Maar, zijn mensen zich dat zelf
bewust?
Van veel niet; van veel andere gevoelens en erva
ringen wel - maar, ze zullen die vaak niet blootge
ven. De meeste psychologen zijn erin getraind om
de vragen te stellen waarvan de beantwoording in
zicht geeft in iemands innerlijk. Bijvoorbeeld: de
vraag "hoe ging je om met je broers en zusjes" (als
iemand die heeft) is zo'n top-van-de-ijsberg-
vraag. Het antwoord geeft aan wat er onder water
leeft: hoe was iemands positie in het gezin? Wat
was iemands typische rol temidden van de ge
zinsleden? Waarom werd iemand gewaardeerd of
geplaagd; waar zat iemand vroeger mee, kreeg hij
dan hulp of niet - en hoe? Kon iemand aan ver
wachtingen beantwoorden?
Deze bijzondere ervaringen die vaak jarenlang
doorgaan, kleuren later iemands optreden tegen
over anderen. Ook iemands lichaamshouding,
motoriek, vrijheid en coördinatie van bewegen,
ondergaat daarvan de invloed. Vooral onder druk
van het moeten presteren.
Wat kunt u met deze gegevens
voor voetballers doen
Tegenover de voetballer verklaren waarom hij pro
blemen heeft in het veld, op de training, met kan
sen benutten, met de trainer, etcetera. De persoon
in kwestie moet zich dit eerst goed eigen maken.
Als hij de verklaring accepteert, niet alleen met zijn
hersens maar vanuit zichzelf, kunnen we de vol
gende stappen zetten. Dit is, in enkele gesprek
ken verkennen wanneer hij zich onvrij, agressief,
belemmerd, timide, etc. voelt. Daarna gaat hij an
der gedrag uitproberen: wèl iets terugzeggen, ini
tiatief nemen, niet meer een botsing vermijden,
kritiek leveren, niet meteen boos worden, etc., etc.
Slagen deze probeersels, dan stijgt het zelfver
trouwen sterk. Want, het resultaat is er direct: sco
ren, appreciatie van de trainer, anders bekeken
worden in het team, een andere plaats of een vas
te krijgen, regelmaat in de prestaties en meer ple
zier in het werk.
Wat waren de resultaten?
Met individuele sportmensen, zoals zwemmers,
atleten en wielrenners leidde deze aanpak snel tot
records en tot kampioenschappen. In de voetbal
lerij is het niet meteen zichtbaar, omdat er een hele
organisatie omheen staat - bestuursleden, trainer,
de andere spelers van de groep. Maar er is wel
wat over te vertellen: één speler ging veel beter
functioneren en veel doelpunten maken, een an
der rendeerde veel beter in een andere rol, een
derde legde zijn verlegenheid af en werd veel do
minanter in zijn spel. Bij één der elftallen verbe
terde de relatie tussen groep en trainer.
Wat zou u nu nog voor Ajax kun
nen doen en zou u nog nodig zijn?
Twee dingen, om met Den Uyl te spreken. Ik kan
voor individuele spelers iets doen als ze proble
men hebben. Een tweede ding is, meer effectivi
teit bij het benutten van kansen. De teleurstelling
bij mensen als ze kansen missen komt op mij over
als wat over-verontwaardigd. Alsof ze zichzelf te
veel kwalijk nemen, daar teveel last van hebben
en dan te kwaad worden. Dat geeft, tijdelijk, een
verlies van controle.
Hoe denkt u dat te verbeteren?
We analyseren video-beelden van de gemiste
kans-situaties met de betrokken speler.
We vragen hem dan naar zijn gevoel bij deze situ
aties; omdat de stress hoog is in seconden waar
in de kans ontstaat, is de invloed van de tegen
spelers heel sterk aanwezig. Wat kan in deze
situaties nu het zelfvertrouwen, de koelheid, de
beheersing ondergraven? Welke emoties van on
zekerheid zijn er en hoe kunnen ze zijn veroor-
7