f
'ZIE HET ALS EEN VER
JAARDAGSCADEAU BIJ
HET 115-JARIG BESTAAN'
Unieke Polygoonreportages bij Beeld en Geluid
AJAX BIJ POLYGOON
t
Het Instituut voor Beeld en Geluid heeft de
reportages die Polygoon in de loop der tij
den over Ajax maakte online gezet op een
speciale themasite. Deze is gelanceerd ter
gelegenheid van Ajax' 115e verjaardag. In het
woud van Ajaxbeelden en bijbehorende rech
ten vind je steeds beter de weg.
ajaxlife
DE LAATSTE
DE EERSTE
'Hand in hand,
voor Ajax 1'
DOOR MENNO POT
Klemmend advies voor wie vandaag
belangrijke dingen te doen heeft:
ga vooral niet naar de website beel
dengeluid.nl/ajax, want dan komt
er van die verplichtingen helemaal
niets meer terecht. Dan ga je ze
namelijk allemaal zitten bekijken,
de op dit moment 23 reportages die
het filmjournaal Polygoon in ruim
vijftig jaar tijd over Ajax maakte. Ze
zijn sinds 10 maart voor iedereen
toegankelijk.
Beeld en Geluid kreeg van
de overheid de instructie om het
immense beeldarchief voor het
publiek te ontsluiten via internet. Dat
leidde tot de site in.beeldengeluid.nl,
waarop (gerangschikt in thema's)
uniek materiaal openbaar wordt
gemaakt. Ajax heeft sinds half
maart een eigen kanaal.
"Zie het als een verjaardags
cadeau bij het 115-jarig bestaan,"
zegt Bart van der Linden, 'speci
alist eindredacteur collecties' bij
Beeld en Geluid. "Er komt ook een
Feyenoordkanaal, maar geen PSV-
kanaal, want van die club bestaat te
weinig Polygoonbeeld."
Muziek
Het bioscoopjournaal van Polygoon
bestond van 1921 tot 1987. Aanvan
kelijk waren het 'stomme' reporta
ges of werd muziek als omlijsting
gebruikt. In de jaren veertig deed de
karakteristieke, uit miljoenen her
kenbare 'Polygoonstem' van Philip
Bloemendal zijn intrede.
In de reportage over de
klassieker uit 1943, tijdens
de Duitse bezetting, horen
we hem voor het eerst.
Op beelden-
geluid.nl/ajax
staan vooralsnog alleen
Polygoonreportages, aan
gevuld met een enkele
amateurfilm. Beeld en Geluid bezit
eindeloos veel meer Ajaxbeelden,
maar dat zijn beelden waarvan de
Nederlandse Publieke Omroep
(NPO) de rechten bezit. Denk aan
wedstrijdbeelden van Studio Sport;
die mogen niet zomaar online.
Toch is het een unieke collectie,
want de Polygoonreportages bezit
Ajax niet zelf. En nog veel belang
rijker: ze zijn verrukkelijk om naar
te kijken, al was het maar omdat het
- anders dan de meeste 'antieke'
Ajaxbeelden - geen ruwe filmpjes
zijn, maar mooi gemonteerde eind
producten: reportages met een kop
en een staart, die behalve wed-
strijdbeelden en doelpunten ook
prachtige beelden bevatten van het
vooroorlogse Amsterdam. Surveil
lerende politiemannen. Het Sta
dionplein. Trams. Het publiek dat
bezit neemt van de tribunes.
Vastgelegd
Ajax mag de Polygoonreportages
overigens ook gebruiken voor eigen
producties, een gevolg van de goede
verstandhouding die de club met
Beeld en Geluid en NOS heeft. Dat
geldt gelukkig voor vrijwel alles wat
van Ajax is vastgelegd. Op de beel
den die de NOS van Ajax maakt,
kunnen zowel de NOS als Ajax
recht doen gelden. Ajax mag de
eigen wedstrijdbeelden en doelpun
ten gebruiken.
Meer beperkingen zijn er bij beel
den die centrally marketed zijn.
Dan hebben we het vooral over de
Champions League (vanaf 1992)
en over de Europa League (vanaf
2009). Die beelden zijn eigendom
van de Uefa. Ajax heeft wel het
recht ze te gebruiken voor de eigen
site, en ook in producties van Ajax
TV die worden uitgezonden door
Fox, maar heeft niet het recht die
beelden beschikbaar te stellen aan
derden.
Simpel gezegd: wedstrijdbeel-
den krijgen we te zien wanneer NPO
en Ajax besluiten ze beschikbaar te
maken (al hebben derden niet Ajax'
toestemming nodig; ze kunnen ook
bij Beeld en Geluid terecht). Er
bestaat geen compleet, vrij raad
pleegbaar online archief van wed-
strijdbeelden, al is het archief van
vrij toegankelijke samenvattingen
op Ajax.nl onderhand indrukwek
kend te noemen.
Van Polygoon is zo'n compleet,
vrij raadpleegbaar archief er nu dus
wel: we kunnen de oude reportages
onbeperkt bekijken, wanneer we
maar willen.
Bijenkorf
Enigszins wrang is het dat de oud
ste bewegende beelden die van Ajax
bekend zijn geen eigendom van de
club zijn, maar van De Bijenkorf.
Beeldresearchers ontdekten ze
in november 2011 in het
beeldarchief van het waren
huis, dat beheerd wordt
door het Amsterdamse
Stadsarchief.
Het filmpje dateert
van 7 juli 1918, een maand
na het behalen van de eer
ste landstitel uit de club
historie, en bevat beelden
van een 'sportdag' georganiseerd
door de Sportvereniging Bijen
korf (SVB), voor personeel van het
warenhuis. Voetbal is een van de
sporten die we voorbij zien komen,
om precies te zijn een vriend
schappelijk duel tussen SVB en
een gelegenheidsteam van Ajax.
De burgemeester van de toen nog
zelfstandige gemeente Watergraaf
smeer verricht de aftrap.
Op naar het volgende feestje
dan maar, in 2018: dan viert Ajax
niet alleen honderd jaar landskam
pioenschappen, maar ook een volle
eeuw bewegend beeld.
-fl HISTORIE
XTK 26-03-2015
November 1978. Bayern München
vergalt het afscheidsfeestje van
Johan Cruijff door met 8-0 te win
nen. Polygoon blikt terug op Cruijffs
loopbaan en draait charmant om de
pijnlijke feiten. In de lezing van Poly
goon draaide Cruijff de Bayernspe-
lers dol, maar waren zijn briljante
passes aan de andere Ajacieden niet
besteed.
Maart 1925. Ajax viert het 25-jarig
bestaan met een vriendschappe
lijke wedstrijd tegen stadgenoot
Blauw Wit. Schitterende beelden
van het Houten Stadion aan de Mid
denweg en een lullig, gekostumeerd
toneelstukje voor de houten kleed
hokken op het terrein. Het Poly
goonjournaal was nog geluidloos.
DE VREEMDSTE
Maart 1967. Ajax heeft het voor de
winterstop grote Liverpool uitge
schakeld en treft in de kwartfinales
van de Europacup Dukla Praag. Nu
is er wel geluid. En wat horen we het
Amsterdamse publiek zingen? "Hand
in hand, kameraden! Hand in hand,
voor Ajax 1!" Dat kon toen nog. Bizar.
