ff
Sporen van Ajax
In de serie
Sporen van Ajax
zoekt Ajacied en
schrijver Menno
Pot plekken op die
een Ajaxverhaal te
vertellen hebben.
Soms zijn de sporen
nog zichtbaar, soms
ook niet. In deel 3:
de eerste Ajaxvelden
in de Buiksloterham.
ajaxlife
Kettingpont
Het Tolhuis
«9
HISTORIE 4 Q
17-02-2011 lU
De verdwenen Middenweg
DOOR MENNO POT
Zet mensen op een boot en ze
hebben meteen het gevoel dat ze er
helemaal uit zijn, ook al is de boot
in kwestie maar een Amsterdamse
veerpont die in luttele minuten het
IJ oversteekt: even de wind door
je haren, even het klotsende water
onder je.
Het is 27 juni 2009, een hete,
zonnige dag. Het Buiksloterwegveer
kleurt rood-wit, want Ajax begint
vanmiddag de voorbereiding met
een oefenwedstrijd in Noord. Op
sportpark Elzenhagen tegen DWV,
Door Wilskracht Verkregen, de
geel-zwarten van Nieuwendam.
Elzenhagen ligt op de oostelijke
oever van het Noordhollands
Kanaal, maar wij kiezen voor de
fietsroute over de westoever: door
het groene, koele Florapark.
Er ligt voetbalhistorie in Noord. Bij
de 'fly-over' die het drukke verkeer
over het kanaal tilt, kijken we links
neer op het Mosveld, nu een winde
rig marktplein, maar vroeger stond
hier het knusse buurtstadion van
De Volewijckers, landskampioen in
het oorlogsjaar 1944 en de groen
witte rivaal van DWV ('DeWilde
Varkens!').
En dan is er nog de verdwenen
Ajaxgeschiedenis van Noord. Ja, ook
boven het IJ liggen sporen van Ajax.
We fietsen er vlak langs, maar staan
daar niet bij stil, want na een voet-
balloze zomer snakken we naar Ajax,
naar voetbal en het koele kantinebier
van DWV.
De Ajacieden hadden hier twee
terreintjes: het eerste in 1900-1901,
het tweede van 1901 tot 1907. Maar
waar lagen ze precies?
Vanachter het Centraal Station ver
trok anno 1900 de kettingpont naar
de Buiksloterweg. Aan de overzijde
stond nog niet het huidige café
De Pont, maar wel de witte pleis
terplaats ernaast: Het Tolhuis, nu
een restaurant. Voorbij Het Tolhuis
splitste zich de weg: de rechtertak
(de Buiksloterweg) bleef het kanaal
volgen, langs de linkertak (de Laan-
weg) stonden wat huisjes in het kale
landschap. Richting het westen en
noorden strekte zich de Buikslo-
terhampolder uit: leegte tot aan de
einder.
Vanaf de kettingpont was het zeker
een kwartier lopen naar het eerste
Ajaxterrein, gelegen op het punt
waar de Laanweg stopte en de
eindeloos lange Middenweg de
Buiksloterham penetreerde. Ja, echt:
Ajax voetbalde aan de Middenweg.
Niet die in de Watergraafsmeer, waar
latere Ajaxstadions zouden verrijzen,
De Ajaxvelden aan de Laanweg (1906), met daarachter een leegte tot aan de einder.
maar de verdwenen Middenweg ter
hoogte van het huidige Plein Spanje
'36-'39 en de Hagedoornweg.
Hier speelde Ajax, vermoedelijk nog
in het zwarte tenue met rode sjerp
van het eerste uur, zijn allereerste
officiële thuiswedstrijd in compe
titieverband, tegen het derde elftal
van Volharding, ook spelend aan
de Laanweg en op dat moment een
grotere vereniging dan Ajax. Er werd
verloren met 3-2.
Ajax zou in de zomer van 1901 een
stuk de Laanweg afzakken, richting
de pont. Het nieuwe terrein lag
dichtbij Het Tolhuis, naast de velden
van Volharding, dichterbij vanuit
de stad. Het houten kleedhok van
de Middenweg verhuisde niet mee:
vanaf nu zouden de Ajacieden zich,
net als de spelers van Volharding en
THOR (Tot Heil Onzer Ribbenkas
ten), omkleden in Het Tolhuis, om in
voetbalplunje door het land naar het
speelveld te lopen.
De Laanweg bestaat nog, althans:
de naam. De huidige Laanweg is
een kort, L-vormig zijstraatje van de
Ranonkellaan, gelegen aan het begin
van de lange, rechte polderweg die
hij in 1901 was. Er staan niet al te
fraaie nieuwbouwflatjes, uitkijkend
op een zijarm van het Johan van
Hasseltkanaal die in 1901 nog niet
was gegraven. Aan de overkant
daarvan lag de kale Buiksloterham,
die nu Buiksloterdam heet (ook wel:
Noord 5). Er steken bouwkranen
de lucht in, er worden woningen
en kantoorcomplexen gebouwd,
wat wel aangeeft hoe lang dit stuk
Amsterdam-Noord min of meer
braak is blijven liggen.
In de scherpe knik van de huidige
Laanweg lopen we het zuidelijke
uiteinde van het Florapark binnen.
Een overwoekerd muurtje vormt een
mossig, onopvallend amfitheatertje.
Hier lag het ongeveer: het terreintje
waar Ajax vanaf 1901 zes seizoenen
voetbalde, tot de mededeling van
het stadsbestuur kwam dat langs de
Laanweg gebouwd ging worden. De
voetbalverenigingen moesten vertrek
ken.
Ajax vond dat niet erg. De club wilde
graag naar de stad, naar een ter
rein waar ruimte was voor een eigen
clubhuis en wellicht houten tribunes.
Sportieve ambities waren er ook:
Ajax was inmiddels regionaal actief,
in de Tweede Klasse van het district
West, en wilde nog hogerop.
Aan de Laanweg verloor Ajax zowel
zijn eerste wedstrijd (met 4-3 van
AVV 2, op 13 oktober 1901) als zijn
laatste (wederom met 4-3, nu van
Concordia, op 8 april 1907). Een
dikke eeuw later, op 27 juni 2009,
doet de club het beter in Noord:
DWV wordt met 10-1 opgerold.
We springen op onze fietsen en
stuiven terug richting de pont,
rakelings langs het Ajaxterrein van
1901-1907. Even overwegen we iets
te gaan eten bij Het Tolhuis, maar
we vrezen in het restaurant uit de
toon te vallen, met onze Ajaxshirts.
Achteraf hadden we gewoon binnen
moeten stappen. Bezwete Ajacieden,
op luide toon de wedstrijd nabe-
schouwend... Rond 1905 waren ze
in Het Tolhuis niet anders gewend.
Buiksloterham
polder
jgS»
Amsterdamsche
yinii.
ËSiïtt!
ftüï MS:
Jïi®.
Leegte heeft boven het IJ plaatsgemaakt voor nieuwbouw. Het meeste groen is verdwenen.
