IN CAFE JONKHART WERD
HET OER-AJAX OPGERICHT
Sporen van Ajax
In de serie Sporen van Ajax zoekt Ajacied
en schrijver Menno Pot plekken op die een
Ajaxverhaal hebben te vertellen. Soms zijn
de sporen nog zichtbaar, soms ook niet.
In deel 1café Jonkhart aan de Amstelveenseweg.
HISTORIE 4 Q
ajaxlife 22-01-2011
Wmm
Doorstart
Landweg;
J li
Café
Jonkhart
SV.v
Amsterdamsche
Bos
Altijd wanneer ik langs het
Olympisch Stadion fiets en de
Amstelveenseweg in draai,
richting Vondelpark, denk ik terug
aan 13 mei 1992. Het was de dag
waarop een zwaarbevochten 0-0 in
het Olympisch Stadion voor Ajax
voldoende was om de Uefa Cup te
veroveren. Ajax had mazzel tegen
Torino: twee keer paal, één keer lat.
Zenuwslopend.
De huldiging zou nog diezelfde
avond zijn, een paar uur na
de wedstrijd, op het bordes
van de Stadsschouwburg aan
het Leidseplein, en dat stelde
gemeente en politie voor een
logistiek probleem. Hoe moesten
vijftigduizend mensen 's avonds
laat, in het donker, veilig van
het stadion naar het
Leidseplein worden
getransporteerd, een
tocht van een kleine vijf
kilometer?
Trams? Bussen?
Ondoenlijk. Lopen
was de enige optie: over de
Amstelveenseweg, langs het
Haarlemmermeerstation, voorbij
het zuidelijke uiteinde van het
Vondelpark en dan rechtsaf, de
lange Overtoom in. De route zou
worden afgezet; onderweg zouden
dweilorkestjes en hoempabandjes
de wandeling veraangenamen.
Die lange triomfmars in mei
1992 is een van mijn allermooiste
Ajaxherinneringen, mooier nog
(want: zeldzamer) dan de huldiging
zelf. De euforische pelgrimstocht
naar het Leidse verliep zonder
wanklank. Op alle balkons stonden
mensen. Overal klonk muziek. Ik
was zeventien jaar. Voor het eerst
had ik Ajax met eigen ogen een
grote prijs zien winnen.
Wat ik me toen niet realiseerde,
was dat er die avond vijftigduizend
feestende Ajacieden langs de plek
aan de Amstelveenseweg trokken
waar in 1893 of 1894 de prehistorie
van Ajax begon. Ik wist niet beter
dan dat Ajax op 18 maart 1900
was opgericht. Dat die oprichting
eigenlijk een soort doorstart was,
na een eerste poging een jaar of zes
eerder? Ik wist het niet.
Om precies te zijn was het in
het niet meer bestaande café
Jonkhart: aan de Amstelveenseweg,
ter hoogte van de plek waar
in 1915 het treinstation zou
verrijzen dat aanvankelijk station
Willemspark heette en vanaf 1933
Haarlemmermeerstation. Er is niets
meer terug te vinden van het café
waar het oer-Ajax werd opgericht.
In de Govert Flinckstraat,
in De Pijp, was in 1893 een
voetbalvereniging actief die AVV
heette. De latere Ajaxoprichter (en
voorzitter!) Han Dade was spelend
lid, maar hij woonde een stuk uit de
buurt, in de Saxenburgerstraat, een
klein zijstraatje van de Overtoom,
en kon niet altijd naar de Govert
Flinck komen. Vervelend, want hij
was tevens eigenaar van de bal.
Het was voor de 'Govert
Flinckgroep' reden om dan zelf
maar een bal te kopen, waarop de
'Overtoomgroep' van Dade zich
afsplitste en verder ging onder de
naam Ajax.
De officiële oprichtingsvergadering
was in het voorjaar van 1893 óf
1894 (twee documenten spreken
elkaar hierover tegen; 1894 is het
meest waarschijnlijk), maar zeker
is dat het in café Jonkhart was. Een
van de documenten noemt de heren
Dade, Van Hilten, Doudart de la
Gree, Woortman, Jonkhart (zoon
van de cafébaas), Stempel en de
gebroeders Thomasze als
de aanwezige oprichters.
Dade werd voorzitter.
De eerste potjes voetbal
werden gespeeld op het
veldje in de achtertuin van
het café.
De Amstelveenseweg zag er toen
totaal anders uit dan nu. Aan
het noordelijke uiteinde, bij het
Vondelpark, verrezen aan het
einde van de negentiende eeuw
in een hoog tempo woningen (in
1894 werd er vast getimmerd en
gemetseld in het kader van de
stadsuitbreiding), maar verder naar
het zuiden liep je al snel de stad uit
en het groene land in.
De Amstelveenseweg was een
landweg met bomen aan weerszijden.
DOOR MENNO POT
Onbewust
eresaluut
De Amstelveenseweg rond 1895, ongeveer genomen vanaf de plek waar café
Jonkhart stond. Het gebouw is het nieuwe Huis van Bewaring aan de Havenstraat.
de naam Willemsparkweg.
Het oer-Ajax zou niet lang bestaan.
Leden verhuisden, het Willemspark
kreeg een andere bestemming. Na
een jaar of twee, in 1896, was de
Footh Ball Club "Ajax" min of meer
opgelost in het niets.
Hoe zouden de oprichters hebben
gereageerd wanneer iemand in
café Jonkhart ze in 1894 had
aangesproken: "Heren, u zult
mij niet geloven, maar over 98
jaar, in het jaar 1992, zullen hier
vijftigduizend uitzinnige supporters
voorbijtrekken, een overwinning
vierend van de club die u nu aan het
oprichten bent."
Die imposante Ajaxstoet van
mei 1992 beschouw ik achteraf
graag als een onbewust eresaluut
van de Ajaxaanhang aan de door
Amsterdam opgeslokte plek waar
het in 1894 allemaal begon, hoe
onherkenbaar hij ook is veranderd.
Het Olympisch Stadion en het
Stadionplein waren er nog niet.
Het Huis van Bewaring aan de
Havenstraat 6 was nog nieuw
(opgeleverd in 1890) en had alle
ruimte. Café Jonkhart moet er zo'n
beetje naast hebben gelegen. Het
was (vanaf 1877) bereikbaar met
de paardentram Leidscheplein -
Amstelveenscheweg.
Het eerste Ajaxbestuur zette er
in de vroege zomer van 1894
meteen flink de schouders onder.
Er kwamen lidmaatschapskaarten
met de prachtig fout gespelde
clubnaam Footh Ball Club "Ajax".
Het inschrijfgeld bedroeg vijftig
cent (bepaald niet goedkoop voor
die dagen) en er kwamen strenge
clubreglementen. Na de eerste
wedstrijdjes achter café Jonkhart
werd besloten voortaan te voetballen
in het Willemspark, dat later werd
bebouwd en nog slechts voortleeft in
Menno Pot bij het Haarlemmermeerstation, waar in 1894 café Jonkhart stond.
