10
AAN SPORTJOURNALISTIEK NEDERLAND LAAT HIJ
DIRECT WETEN ATTRACTIEF EN DOMINANT VOETBAL
TE WILLEN GAAN SPELEN. EEN GEWAAGDE UITSPRAAK,
ZO ONDERVINDT HIJ LATER.
OPNIEUW SPREEKT HIJ TIJDENS
ZIJN EERSTE PERSCONFERENTIE
DUIDELIJKE TAAL. HIJ WIL
KAMPIOEN WORDEN MET AJAX,
NIETS MEER EN NIETS MINDER.
Met de aanstelling van Marco van Basten (43) haalde Ajax niet alleen een voormalig topspits binnen,
maar ook een beginnend clubtrainer. Heeft de ex-bondscoach genoeg bagage om Ajax aan de dertigste
landstitel te helpen?
L
ajaxlife
Afscheid
Rentree
Stages
Diploma
Bondscoach
ajaxlife
PORTRET
04-08-2008
Perfectionist
pur sang
DOOR MIKE BOESCHOTEN
Wie herinnert zich het moment niet.
Een geëmotioneerde Fabio Capello,
weggedoken in de dug-out van een
uitverkocht San Siro, vechtend tegen
de tranen. De toenmalige succes
trainer van AC Milan ziet lijdzaam
toe hoe één van zijn kroonjuwelen
de voetbalwereld definitief vaarwel
moet zeggen vanwege een slepende
enkelblessure. Op 17 augustus 1995,
voorafgaand aan de vriendschap
pelijke wedstrijd tussen AC Milan
en Juventus voor de Trofeo Silvio
Berlusconi, zwaait San Marco voor
de laatste keer naar de Tifosi.
Van Basten, op het moment zelf
redelijk onbewogen, wordt als een
held geëerd. Na zijn profdebuut in
1982 als 17-jarig jochie bij Ajax,
komt er dertien jaar later een vroeg
tijdig einde aan een imposante
voetbalcarrière.
Na ruim zeven jaar op de golfbaan,
begint het bij Van Basten langzaam
aan weer te kriebelen. Waar hij in
eerste instantie niet moet denken
aan een rentree in voetballand,
begint hij in het najaar van 2002
tot ieders verrassing aan de cursus
Coach Betaald Voetbal. Op basis
van zijn staat van dienst als speler
maakt hij deel uit van een lijst van
twaalf cursisten. Samen met Cees
Lok, Roy Wesseling, Edmond
Claus, Rini Coolen, Pieter Huis
tra, Johan Steur, Bob Kootwijk,
Henk Herder, Marcel Bout, Frans
de Kat en René Trost begint Van
Basten aan de éénjarige opleiding.
Daarnaast volgt hij een individueel
programma om onderdelen uit voor
gaande trainerscursussen versneld te
doorlopen.
Makkelijk gaat de cursus Van Basten
in het begin niet af. Met het geven
van presentaties heeft hij de nodige
moeite. Hij staat wat onwennig en
gespannen voor de klas. Ook zijn
eerste trainingen gaan niet zonder
slag of stoot. De omschakeling van
speler naar trainer vergt energie.
Zo beseft hij (tijdens één van zijn
eerste trainingen) pas na enkele
minuten, dat hij als voetballiefheb
ber staat te kijken in plaats van
voetbaltrainer. Van Basten stelt zich
daarbij kwetsbaar op. Hij is bereid te
leren en voelt zich niet boven de rest
verheven.
Sterker nog, de geboren Utrechter
luistert veel naar zijn medecursisten.
Hij is behulpzaam en stelt zich soci
aal op. Toch steekt hij zijn mening
nimmer onder stoelen of banken.
Vooral met Roy Wesseling, destijds
net trainer af bij Hoofdklasser SV
Huizen, voert hij de nodige discus
sies. Net als zijn medecursisten heeft
ook Van Basten een uitgesproken
voetbalvisie.
Hij heeft het in Zeist regelmatig over
de rol van de spits. In zijn ogen moet
die zoveel mogelijk energie steken
in de scherpte voor de goal. De rest
is van minder belang. Verder is hij
behoorlijk kritisch over de trainers
waaronder hij gespeeld heeft. Nega
tief is een beter woord. Opvallend
is ook het tempo van zijn ontwikke
ling. Van Basten is zeer leergierig en
pikt de oefenstof snel op.
Hoewel Van Basten momenteel
weinig ervaring als clubtrainer
geniet, deed hij wel al indrukken
op bij zijn huidig werkgever. Tij
dens zijn cursus loopt hij namelijk
stage bij Ajax. Toenmalig technisch
directeur Leo Beenhakker ontvangt
de oud-Ajacied met open armen.
Bij zijn jeugdliefde kijkt Van Basten
in verschillende keukens. De eerste
seizoenshelft bij de Al van Danny
Blind, daarna bij het vlaggenschip
van Ronald Koeman.
In de tussentijd doet hij enkele
maanden ervaring op bij amateur
vereniging RKSV Pancratius uit zijn
woonplaats Badhoevedorp. Daar
geeft hij, hoewel dat niet verplicht is
voor zijn cursus, een paar keer per
week training aan de zondagselectie.
Hij wil zoveel mogelijk extra erva
ring opdoen.
Ook neemt de te vroeg gestopte spits
een kijkje over de landsgrenzen. In
het kader van zijn opleiding is hij
immers verplicht een snuffelstage bij
een buitenlandse club te lopen. Het
wordt Arsenal. Hij vertoeft een week
in Engeland en maakt zo het reilen
en zeilen van de Londense groot
macht van nabij mee. Van Basten
interviewt mensen van de technische
staf om in een later stadium aan zijn
KNVB-docenten over de structuur
van de club te rapporteren.
De topscorer van het EK'88 slaagt
in mei 2003 voor de cursus Coach
Betaald Voetbal. KNVB-stafdo-
centen Wim Koevermans, Ronald
Spelbos, Ton van Rhoon en Henk
van de Wetering oordelen dat hij
klaar is voor het grote werk.
Nog geen week later ondertekent
Van Basten een éénjarig contract
bij Jong Ajax, waar hij als trainer
aan de slag gaat. Hij wenst zoveel
mogelijk praktijkervaring op te doen
en wil daarbij zo min mogelijk tijd
verspelen.
De 58-voudig international begint
in het seizoen 2003/2004 aan zijn
eerste klus als trainer. Dat doet hij
vanwege de grootte van de Jong
Ajax-selectie samen met boezem
vriend John van 't Schip. De belof
ten gaan een niet onverdienstelijk
seizoen tegemoet. Met Jong Ajax
wordt het duo niet alleen kampi
oen, maar eveneens winnaar van
de Amstel Cup voor beloften. Zijn
eerste prijzen als trainer zijn binnen.
Waar veel trainers voor de weg der
geleidelijkheid kiezen, vaart Van
Basten vrolijk zijn eigen koers. Als
op 29 juli 2004 de KNVB op de
deur klopt met het verzoek bonds
coach te worden, hapt hij zonder
enige vorm van gêne toe. Voor
waarde is wel dat John van 't Schip
zijn assistent wordt.
Als opvolger van Dick Advocaat
moet Van Basten Oranje naar het
WK 2006 zien te leiden. Ondanks
zijn immense staat van dienst als
speler, heeft hij tot op dat moment
als trainer nog amper ervaring.
De KNVB ziet dat niet als een
probleem.
De bond heeft lange tijd gefiloso
feerd over het profiel van de nieuwe
bondscoach en de te volgen proce
dure. Uitgangspunt is nieuw elan en
verbetering van het imago van het
Nederlands elftal. Daarbij valt de
naam van Van Basten al snel. Niet
in de laatste plaats, omdat Johan
Cruijff groot voorstander van hem is
en later ook instemt met zijn benoe
ming. Op 28 juli bereiken beide
partijen volledige overeenstemming.
De officiële presentatie volgt enkele
dagen later in Zeist.
Van Basten windt er tijdens zijn
eerste persconferentie geen doekjes
om. Aan sportjournalistiek Neder
land laat hij direct weten attractief
en dominant voetbal te willen gaan
spelen. Een gewaagde uitspraak, zo
ondervindt hij later.
De kritiek
We schrijven 18 augustus 2004 als
Van Basten officieel debuteert als
bondscoach. In het Rasunda-sta-
dion in Stockholm speelt Oranje
een oefeninterland met 2-2 gelijk
tegen Zweden. In tegenstelling tot
zijn voorganger Dick Advocaat, die
vooral vasthield aan de gevestigde
orde, gunt Van Basten de jonge
jongens een kans. Dave van den
Bergh, Romeo Castelen, Collins
John en Jan Kromkamp maken die
avond hun Oranje-debuut. Van het
beloofde sprankelende spel is dan
overigens nog geen sprake.
Ondanks winst in het sleutelduel
tegen Tsjechië (0-2, red.) en plaat
sing voor het WK, zwelt de kritiek
aan. Het vertoonde spel is slechts
bij vlagen behoorlijk, al beweert de
bondscoach op koelbloedige wijze
steevast het tegenovergestelde.
Maar dat is niet de enige kritiek.
Voor gerenommeerde spelers als
Clarence Seedorf en Edgar Davids
is plots geen plek meer in de selectie.
Met Mark van Bommel en Ruud
van Nistelrooy kan Van Basten
eveneens niet overweg. Hij besluit
de voormalig PSV-ers niet meer op
te roepen. In plaats daarvan kiest
Van Basten voor jonge honden, die
doorgaans weinig tegengas geven.
De media bekritiseren zijn beleid
volop. Van Basten blijft rustig. Wat
zijn spelers van hem als trainer
vinden, noch de vaderlandse media,
laat hem ijskoud.
PORTRET
04-08-2008
De rust zelve. Een heel verschil met zijn voorganger Henk ten Cate.
WK 2006
De reeks vriendschappelijke wed
strijden voorafgaand aan het WK
2006 zijn geen voorbode voor een
goede eindronde. In november 2005
is Italië in de Amsterdam Arena met
3-1 te sterk. Daaropvolgende oefen
potjes tegen Ecuador, Kameroen en
Mexico trekt Oranje met minieme
marge over de streep. Alleen het
Australië van Guus Hiddink houdt
Nederland -qua score- in bedwang:
1-1. Een week later staat het eerste
WK-duel tegen Servië Montenegro
op het programma.
Ondanks het feit dat Van Basten
halsstarrig vasthoudt aan het tra
ditionele 4-3-3-systeem, slaat hij
de roep van de buitenwacht om
Van Bommel en Van Nistelrooy op
te nemen in zijn WK-selectie niet
in de wind. Na zeges op Servië en
Ivoorkust en een salonremise tegen
Argentinië, lijkt er dan ook geen
vuiltje meer aan de lucht tussen de
bondscoach en zijn 'lastposten'. Het
kwaad is echter al geschied. Van
Basten is niet te spreken over Van
Nistelrooy's optredens.
De bom barst wanneer hij na de laat
ste wedstrijd tegen Argentinië aan
geeft zijn spits misschien wel buiten
de basis te laten in het knock-outduel
met Portugal. Geen slimme zet. Van
Nistelrooy verneemt de kritiek - niet
van Van Basten zelf - maar via de
media en is verbolgen. De bonds
coach geeft zijn fout met moeite toe,
maar lijkt zich niet veel om de zaak
te bekommeren.
Nederland-Portugal is een veldslag.
Negen gele en vier rode kaarten.
Van Basten weet zijn ploeg niet aan
het voetballen te krijgen. Dirk Kuyt
krijgt de voorkeur boven Van Nistel
rooy, maar maakt geen indruk. Het
middenveld wordt fysiek overlopen.
Bovendien smeren de provocerende
Portugezen Nederland twee rode
kaarten aan. Oranje verliest met 1-0.
Het WK is voorbij.
EURO 2008
Van Basten laat weten het WK
als een leermoment te beschou
wen. Indirect voert hij daarmee
de druk richting EURO 2008 op.
Ook voor zichzelf. In Oostenrijk en
Zwitserland moet Oranje er staan.
Dat meldde hij overigens al bij zijn
aanstelling.
In het eerstvolgende oefenduel in en
tegen Ierland is er geen plek meer
voor Van Bommel en Van Nistelrooy.
Het tweetal verneemt dit hoogst
onpersoonlijk via teletekst. Ook
spreekt Van Basten met minachting
over Seedorf en Davids. Van de zo
sociale cursist in Zeist lijkt op dat
moment weinig meer over.
Ook de kwalificatiereeks voor EURO
2008 verloopt voor Van Basten
moeizaam. Tussen de confrontaties
met Luxemburg, Bulgarije, Albanië,
Wit-Rusland, Slovenië en Roeme
nië zit zelden een goede wedstrijd.
Toch plaatst Oranje zich, na een zeer
povere 1-0 tegen Luxemburg in De
Kuip, voor het EK.
Langzaam lijkt Van Basten zich
te beseffen dat zijn zakelijke hou
ding, zowel tegenover spelersgroep
als media, niet altijd even tactisch
uitpakt. Na de oefeninterland tegen
Kroatië, begin 2008, laat hij tegen
over SBS 6 weten, dat de kritiek hem
wel wat doet. Van Basten toont zich
dat moment weer even mens. Dat
deed hij al in een eerder stadium
door Van Nistelrooy en Seedorf weer
bij de selectie te halen.
Voor laatstgenoemde zonder resul
taat. Seedorf voelt alsnog te weinig
warmte van de bondscoach.
In tegenstelling tot AC Milan,
wordt hij bij Oranje niet belangrijk
gemaakt. De middenvelder zegt af
voor het EK.
Het Nederlands elftal begint uitste
kend in Oostenrijk en Zwitserland.
De duels tegen Italië, Frankrijk
en Roemenië worden spectaculair
gewonnen, maar de ploeg komt
tekort tegen Rusland. Een persoon
lijk drama rondom Khalid Boulah-
rouz - hij verliest tussentijds zijn
ongeboren dochtertje - drukt een
stempel op de plotseling ontstane
hosannastemming in het Oranje
kamp. Van Basten reageert uiterst
koel, maar weet dat er op dit EK
meer had ingezeten. Veel meer.
Ajax
Amper bekomen van het EK dient
Van Basten zich op 14 juli voor het
eerst in zijn werkkostuum te hijsen.
Ruim voor het EK (22 februari
2008) had hij zijn handtekening
namelijk al onder een vierjarig
contract gezet. Opnieuw spreekt hij
tijdens zijn eerste persconferentie
duidelijke taal. Hij wil kampioen
worden met Ajax, niets meer en niets
minder. De club moet weer uitstra
len dat het de beste wil zijn. Vandaar
dat de perfectionist pur sang vanaf
zijn arriveren meteen een aantal
veranderingen doorvoert.
In een eerder stadium botste hij al
met Johan Cruijff. Verder ondergaan
kleedkamer en trainingsveld een
metamorfose en wordt er zelfs een
slaapzaal ingericht voor de spelers.
Het zijn tenslotte de details die in
de top het verschil maken. Dat weet
deze onervaren clubtrainer in ieder
geval als geen ander.